Teachers’ Perceptions on School Administrators’ Spiteful Behaviours

Abstract

Problem Durumu: Orgutlerin varligini surdurmesi, kurulus amaclarina ulasma derecesine baglidir. Orgutun amac ve hedeflerine ulasmasi da sahip oldugu insangucu kaynaginin niteliginden buyuk olcude etkilenir. Orgutun insangucu kaynagini olusturan yonetici ve calisanlarin bilissel, devinissel, torel ve duyussal nitelikleri temel belirleyici bilesendir. Gunumuz yonetim anlayisi insani, ozelde de calisani bir butun olarak gormeyi gerektirir. Calisani sadece bilissel ve devinissel yonleriyle ele almak, degerlendirmek yeterli degildir. Fineman’nin (2003) da belirttigi gibi calisanlar ayni zamanda duygusal varliklardir ve bu da bir orgutun duygusal yonunu olusturur. Bu baglamda isin duygusal yapisini ve calisanlarin duygusal durumlarini anlamak da herhangi bir orgut icin hayati onemdedir. Orgutlerde insanlari duygusal bir varlik olarak gormek, insan iliskilerinde ne akli yadsimak ne de rasyonalitenin onemini kucumsemektir (Yiannis, 2005). Yonetimle ilgili alanyazin incelendiginde, yapilan calismalarin cok azinin yoneticiler ve calisanlar arasindaki etkilesimde duygularin onemine dikkat cekmektedir\xa0 (Hill, 2003; Watson & Harris, 1999). Bununla birlikte 1990 li yillardan itibaren, duygularin rolu, islevi ve onemi ile ilgili olarak akademik ilgide onemli bir artis olmustur (Sieben & Wettergren, 2010). Her ne kadar yoneticilikte duygularin, duygusal zekânin, duygu yonetiminin onemine iliskin son yillarda yapilan calismalar bu acigi kapatacak olcude olsa da halen yoneten ve yonetilen arasindaki iliskide daha karmasik nitelik olan dusmanlik, saldirganlik, intikam, kindarlik gibi konularin yeterince tartisildigini soylemek guctur. Bu tur olgulara agirlikli olarak psikoloji, psikiyatri ve psikoterapi alanyazininda daha fazla yer verilmistir. Bu calismada orgutsel yasam acisindan etkileri siklikla gorulen, ast-ust iliskilerini olumsuz bicimde etkileyen ancak yeterli kadar uzerinde durulmayan kindarlikla ilgili bir olcegin gelistirilmesi ve uygulamasina yer verilmistir. Arastirmanin Amaci: Bu calismanin genel amaci, yoneticilerin kindarlik davranislarini olcebilecek gecerli ve guvenilir bir olcme araci gelistirmek ve ogretmenlerin yonetsel kindarliga iliskin algilarini belirlemektir. Bu genel amac dogrultusunda asagidaki sorulara yanit aranmistir: 1. Yonetsel kindarlik olceginin gecerlik ve guvenilirligi ne duzeydedir? 2. Ogretmenlerin yonetsel kindarlik ile ilgili algilari ne duzeydedir? 3. Ogretmenlerin yonetsel kindarlik ile ilgili algilari cinsiyet, medeni durum, kidem, brans ve okul turu degiskenlerine gore farklilasmakta midir? Arastirmanin Yontemi: Yonetsel Kindarlik Olcegi’nin gelistirilmesini ve uygulanmasini amaclayan bu calisma; tarama turu arastirma modeliyle gerceklestirilmistir. Bu arastirmanin evrenini 2018-2019 ogretim yili Samsun ilinde bulunan okuloncesi egitim, ilkogretim ve ortaogretim kurumlarinda gorev yapan ogretmenler olusturmaktadir. Arastirma icin uc ayri calisma grubu belirlenmistir. Arastirmanin yapi gecerliginin sinanmasi amaciyla yapilan Acimlayici Faktor Analizi icin ilkin Samsun merkez ilceleri olan Ilkadim, Atakum, Canik ve Tekkekoy ilcelerinde gorev yapan 300 ogretmen, Dogrulayici Faktor Analizi icin Carsamba, Bafra ve Vezirkopru ilcelerinde gorev yapan 543 ogretmen dâhil edilmistir. Olcegin uygulama calismasi icin de 345 ogretmenden olusan calisma grubuna ulasilmistir. Yonetsel Kindarlik Olceginin gelistirilmesi, gecerlik ve guvenirliginin saptanmasini ve uygulanmasini amaclayan bu calismada, demografik bilgileri iceren (cinsiyet, medeni durum, kidem, okul turu, brans) bilgi formu ile “Yonetsel Kindarlik Olcegi” veri toplama araclari olarak kullanilmistir. Arastirma verilerinin analizinde ilkin Varimax Rotated yontemi ile Acimlayici Faktor Analizi islemi gerceklestirilmistir. Olcegin faktorlu bir yapi sergileyip sergilemediginin belirlenmesinde, aciklanan toplam varyans yuzdesi ve Scree Plot grafigi temel alinmis ve olcek maddelerin faktor yukleri, madde-toplam korelasyon katsayilari hesaplanmistir. Ayrica test toplamindaki her bir maddenin madde-toplam korelasyonlari da hesaplanmistir. Acimlayici faktor analizinin saglikli sonuclar vermesi uzerine Dogrulayici faktor analizi islemi yapilmistir. Arastirmanin ikinci asamasinda olcegin guvenirlik analizleri gerceklestirilmistir. Uygulama verilerinin analizin de ise aritmetik ortalama, standart sapma, t-testi ve tek yonlu varyans teknikleri kullanilmistir. Arastirmanin analizinde SPSS ve LISREL programlari kullanilmistir. Arastirmanin Bulgulari: Acimlayici faktor analizi kapsaminda, olcegin 26 madde uzerinden yapilan maksimum degiskenlik analizinden sonra olcegin ozdegeri 1’in ustunde olan tek boyuttan olustugu anlasilmistir. Tek boyuttan olusan olcegin acikladigi toplam varyans orani ise 67,716 olmustur. Dogrulayici faktor analizi sonuclarina gore olcek maddelerin tek faktor altinda anlamli bir yapi olusturdugu ve standart faktor yuk degerlerinin .55 ve uzerinde oldugu gorulmustur. Dogrulayici Faktor Analizi sonucunda path diyagrami, uyum iyiligi olcutleri elde edilmis ve bu bulgular yorumlanmistir. Verilerin analizi sonucunda dogrulanmaya calisilan model icin χ2/df, RMSEA ve CFI, GFI, AGFI, SRMR ve NNFI istatistiksel uyum olcutleri olarak kullanilmistir. Yapilan analiz sonucunda χ2/df degerinin belirtilen kesme noktasinin altinda oldugu (א2/df=1,78) belirlenmistir. Bu acidan modelin iyi uyum gosterdigi saptanmistir. Analizde uyum indekslerinden biri olan RMSEA iyi olarak kabul edilen 0,08 degeri elde edilmistir. Bu sonuc da elde edilen uyum indeksi verileriyle model arasinda kabul edilebilir bir uyum oldugunu gostermektedir. Diger uyum indekslerinden (AGFI, GFI, NFI ve SRMR) elde edilen degerler de kabul edilebilir duzeydedir. Arastirmanin Sonuc ve Onerileri: Gelistirilen olcegin uygulanmasi sonucunda ogretmenlerin algiladiklari yonetici kindarlik duzeyinin dusuk oldugu belirlenmistir. Yonetsel kindarliga iliskin ogretmen algilari, cinsiyet, kidem ve brans degiskenine gore farklilik gostermez iken, medeni durum ve okul turu degiskenleri acisindan farklilik bulunmustur. Yonetsel kindarliga iliskin dogrudan arastirmalar olmamasi nedeniyle karsilastirma yapma olanagi bulunamamistir. Bekâr ogretmenlerin yonetici kindarligi algisinin daha yuksek olusunun nedenleri arasinda ev, aile, cocuk/cocuklarla ilgili sorumluluklarinin azligi dolayisiyla yoneticilerin bekâr ogretmenlere daha fazla sorumluluk yuklemek istemesi, is ve gorevlerle ilgili talepte bulunmasi ve bu taleplerin karsilik bulmamasi sayilabilir. Bu reddedilme, kabul etmeme davranislarinin yoneticilerde kindarliga yolactigi dusunulmektedir. Okul turu degiskenine gore ogretmenlerin yonetsel kindarliga iliskin algilari arasinda da anlamli farklilik bulunmustur. Olcek toplam puanlarina gore okuloncesi egitim, ilkokul ve ortaokul ogretmenleri yonetsel kindarligi nadiren, ortaogretim kurumlarinda ogretmenler ise bazen duzeyinde algiya sahiptir. Bu okullarda gorev yapan ogretmenlerin kindarlik algisinin yuksek olmasi; ortaogretim kurumlarinin isleyisine, brans cesitliliginin fazla olmasina, ogretmenlerin her gun okulda bulunma zorunlulugunun olmamasina dayandirilabilir. Ayrica bu okullarda gorev yapan ortalama ogretmen sayisinin diger okul turlerine gore daha fazla olmasi iliskilerin daha resmi duzeyde kalmasina neden olabilmektedir. Acik ve saglikli bir iletisim, kindarliga neden olabilecek durumlarin ortaya cikmasinda onemli isleve sahip oldugu dusunulmektedir. Bu calisma, farkli egitim kademelerinde gorev yapan ogretmenler uzerinde gerceklestirilmistir. Bu olcek, is yasamina yonelik olarak gelistirilmis olan ve yoneticilerin kindarlik davranislarina odaklanan bir olcektir. Dogal olarak calisanlar arasindaki kindarlik davranislarini ortaya koymada sinirlidir. Olcegin kullanilabilecegi alanlar genis olmakla birlikte, sadece calisanlara uygulanip, onlarin algiladiklari yonetici kindarligini belirlemede kullanilabilir. Bu baglamda olcek, diger ozel ya da kamu kurum ve kuruluslarinda da uygulanabilir. Ayrica orgut ve yonetim alaninda yer alan ve agirlikli olarak da orgutsel davranisin ilgi alani olan diger davranis, tutum ve egilimlerle iliskilendirilerek farkli calismalar yapilabilir.