İlkokul Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenine İlişkin Metaforları

Abstract

Bu arastirmada, ilkokul 4. sinif ogrencilerinin Din Kultur ve Ahlak Bilgisi dersine ve bu dersin ogretmenine iliskin algilarini metaforlar araciligiyla incelemek amaclanmistir. Bu calismada nitel arastirma desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) desen kullanilmistir. Verilerin analizinde icerik analizi teknigi kullanilan arastirmanin calisma grubunu, ilkokul dorduncu sinifta okuyan 234 ogrenci olusturmaktadir. Arastirmanin orneklemi amacli ornekleme yontemlerinden olcut ornekleme yontemiyle belirlenmistir. Arastirmada veriler, “Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi Dersi … gibidir/benzerdir; cunku …”, “Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi Dersi ogretmeni … gibidir/benzerdir; cunku …” biciminde sorulmus iki sorudan olusan yapilandirilmis bir formla toplanmistir. Katilimcilarin gelistirdikleri metaforlarin analizi; verilerin kodlanmasi ve ayiklanmasi, ornek metafor imgesi derlenmesi, temalarin/kategorilerin gelistirilmesi, verilerin kodlara ve temalara gore duzenlenmesi, verilerin gecerlik ve guvenirlik analizlerinin yapilmasi, nicel veri girislerinin ve analizlerinin yapilmasi ve bulgularin yorumlanmasi asamalari dikkate alinarak yapilmistir. Arastirma sonuclari bir butun olarak degerlendirildiginde, ilkokul 4. sinif ogrencilerinin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersi ile bu dersin ogretmenine iliskin ortaya koyduklari metaforlarin genelde olumlu yonde oldugu tespit edilmistir. Ozet: Metaforlar, insanlarin hayati, icinde yasadiklari cevreyi, olgulari, olaylari ve nesneleri nasil gorduklerini farkli benzetmelerle acikliga kavusturmaya calisan araclardir. Metafor, herhangi bir seyi baska bir seye gore anlamlandirmak veya deneyimlemek olarak da aciklanabilir. Metaforlarin bireylerin cevrelerini algilamalarina ve karmasik yapilari aydinlatmalarina yarayan zihinsel imgeler oldugu soylenebilir. Metaforlar soyut olay, olgu, ilke ve kurallari somut ifadeler, ornekler ve benzetmeler kullanarak aciklayan araclardir. Cok sayida verinin, bilginin ortaya cikarilmasini, yorumlanmasini, aktarilmasini, yeni bilginin fark edilmesini saglamasi ve belirsizlikleri ortadan kaldirmasi metaforlarin bazi temel islevleri arasinda sayilabilir. Metaforlarin, karmasik yapilari anlasilir kilan, egitimle ilgili algilari cesitlendiren, ogretmenlerin rollerini betimleyen, ogretmen ve ogrencilerin egitime iliskin goruslerini ortaya cikaran benzetim araclari olma ozellikleri bulunmaktadir. Bu calismada, ilkokul 4. sinif ogrencilerinin, deneyimlerine bagli olarak Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersine ve bu dersin ogretmenine iliskin zihin dunyalarinda olusturduklari algi ve tepkilerinin metaforlar araciligiyla derinlemesine incelenmesi amaclanmistir. Bir ders ve bu dersin ogretmeniyle ilgili uretilen metaforlar, ogrencilerin egitim-ogretim faaliyetlerine iliskin algilari hakkinda onemli fikirler verme potansiyeli tasimaktadir. Bu noktadan hareketle, bu calismada ogrencilerin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersine ve bu dersin ogretmenine iliskin duygu ve dusunce dunyalarinda olusturduklari anlamlari sorgulayarak, egitim-ogretim uygulamalarina iliskin bakis acilarinin analiz edilmesi hedeflenmektedir. Ilkokul ogrencilerinin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersi ve bu dersin ogretmeni hakkindaki algilarini metaforlar araciligiyla irdeleyen akademik calismaya rastlanmamis olmasi bu calismayi ozgun kilmaktadir. Egitimde ogrencilerin algilarinin ozellikle ilkokul ve ortaokul donemlerinde olustugu dikkate alindiginda, ogrencilerin derslere ve ogretmenlere iliskin algilarinin erken yaslarda tespit edilmesinin gerekli ve onemli oldugu soylenebilir. Bu calismanin, ogrencilerin bir derse ve o dersin ogretmenine iliskin algilarini metaforlar araciligiyla ortaya koymasi bakimindan literature katki saglayacagi dusunulmektedir. Bu arastirma kapsaminda ogrenciler tarafindan uretilen metaforlarin, “nasil bir ogretmen?” ve “nasil bir ders?” sorularina verilmis cevaplar olmasinin da arastirmaya ayri bir onem kattigi dusunulmektedir. Bu calismada nitel arastirma desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) desen kullanilmistir. Arastirmanin calisma grubunu, 234 ilkokul dorduncu sinif ogrencisi olusturmaktadir. Calisma grubu amacli ornekleme yontemlerinden olcut ornekleme yontemiyle belirlenmistir. Arastirmada veriler, iki sorudan (“Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi Dersi … gibidir/benzerdir; cunku …”, “Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi Dersi ogretmeni … gibidir/benzerdir; cunku …”)\xa0 olusan yapilandirilmis bir form araciligiyla toplanmis ve arastirmada elde edilen verilerin analizinde icerik analizi teknigi kullanilmistir. Katilimcilarin gelistirdikleri metaforlarin analizi; verilerin kodlanmasi ve ayiklanmasi, ornek metafor imgesi derlenmesi, temalarin/kategorilerin gelistirilmesi, verilerin kodlara ve temalara gore duzenlenmesi, verilerin gecerlik ve guvenirlik analizlerinin yapilmasi, nicel veri girislerinin ve analizlerinin yapilmasi ve bulgularin yorumlanmasi asamalari dikkate alinarak yapilmistir. Arastirmada, ogrencilerin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersine iliskin toplam 46 metafor urettikleri ve derse iliskin olarak en sik tekrarlanan metaforun ise “Allah sevgisi” metaforu,\xa0 oldugu; Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersine iliskin uretilen metaforlarin 6 kategoride toplandigi ve bu kategoriler icerisinde en yuksek frekansa sahip kategorinin ise “Huzur veren bir ders” kategorisi oldugu belirlemistir. Katilimcilarin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi ogretmenine iliskin olarak ise toplam 52 metafor urettikleri ve ogretmene iliskin en sik tekrarlanan metaforun ise “Hoca”, metaforu oldugu; Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi ogretmenine iliskin uretilen metaforlarin 7 kategoride toplandigi ve bu kategoriler icerisinde en yuksek frekansa sahip kategorinin ise “Huzur veren ogretmen” kategorisi oldugu tespit edilmistir. Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersine iliskin olarak uretilmis olan metaforlar, dersin amaclarinin, iceriginin, ogrenme-ogretme sureclerinin ve olcme-degerlendirme faaliyetlerinin birer kare cekilmis fotograflari olarak degerlendirilebilir. Ders hakkinda uretilen metaforlar, dersin onemini, ogrenci tarafindan ne kadar onemsendigini, hangi yonunun sevilip sevilmedigini, ogrencilerin derse yonelik istek ve beklentilerini ortaya cikararak, ogretim programi hazirlayicilarin ve bu konulardaki karar vericilerin dikkatlerinin yonunu belirleyebilir. Bu arastirmada ogrenciler tarafindan uretilmis olan metaforlar, ogrenci gozuyle “nasil bir ders?” sorusuna verilmis cevaplar olarak da degerlendirilebilir. Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi ogretmenine iliskin olarak uretilmis olan metaforlar, ogretmenlerin kim olduklarini, nerede durduklarini, nasil ogrettiklerini ve nasil tanimlandiklarini ortaya cikaran onemli araclardir. Ogrenciler tarafindan uretilmis olan metaforlar, ogretmenlerin bir baska goz/gozler tarafindan tanimlanmalari anlamina gelir ki bu da ogretmenin bircok acidan kendisinin farkina varmasini ve kendisini daha tarafsiz olarak tanimasini saglayacaktir. Bu arastirmada ogrenciler tarafindan uretilmis olan metaforlar, “nasil bir ogretmen?” sorusuna verilmis cevaplar olarak da degerlendirilebilir. Arastirma sonuclari bir butun olarak degerlendirildiginde, ilkokul dorduncu sinif ogrencilerinin Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersi ile bu dersin ogretmenine iliskin ortaya koyduklari metaforlarin genelde olumlu yonde oldugu gorulmektedir. Bu baglamda, ogrencilerin soz konusu derse ve dersin ogretmenine yonelik olumlu algilara sahip olduklari, hem ders hem de dersin ogretmeni hakkinda olumlu dusunceler tasidiklari soylenebilir. Cok fazla olmamakla birlikte bazi metaforlarin ve bazi metafor aciklamalarinin olumsuz olmasi, bazi ogrencilerin derse ve dersin ogretmene iliskin bir kisim olumsuz duygu ve dusuncelere sahip olduklarini da gostermektedir. Ogrencilerin derse ve dersin ogretmenine yonelik olumlu duygu ve dusunceler icerisinde olmalarinin basarilarinin artmasina onemli oranda etki yaptigi gercegi dikkate alinarak; Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi dersi ve dersin ogretmeni hakkinda olumsuz metaforlar ureten ogrencilerin bu yondeki gorus ve dusunceleri ayrintili olarak degerlendirilerek olumsuz algilarinin ortadan kaldirilmasi icin gerekli onemler alinmalidir.