اثر نوع و زمان کاشت گیاه پوششی بر ساختار جمعیت علفهای هرز و خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد آفتابگردان (Helianthus annus L.)

Abstract

کشت گیاهان پوششی همراه با مدیریت\u200c مناسب آن\xadها می\u200cتواند جایگزین پایداری برای روش\u200cهای معمول کنترل علف\u200cهای هرز باشد. این گیاهان علاوه\u200cبر اثرات مطلوب در کنترل علف\u200cهای هرز، باعث افزایش ماده آلی ، بهبود ساختمان ، افزایش ظرفیت نگهداری آب، کنترل بیماری\u200cهای خاک\u200cزاد، کاهش فرسایش خاک و افزایش عملکرد محصول می\xadشوند. به\xadمنظور مطالعه تأثیر بهترین زمان کاشت گیاهان پوششی مختلف بر کنترل علف\u200cهای هرز در آفتابگردان (Helianthus annus L.) آزمایشی دو ساله در مزرعه\u200cای واقع در شهرستان گلوگاه- استان مازندران به\u200cصورت طرح اسپلیت\u200cپلات در قالب طرح بلوک\xadهای کامل تصادفی در چهار تکرار در دو سال\u200c زراعی 96-1395 و 97-1396 اجرا شد. در این آزمایش زمان کاشت گیاه پوششی در کرت اصلی و نوع گیاه پوششی در کرت فرعی قرار گرفتند. تیمارهای آزمایشی شامل گیاهان پوششی (گندم ((Triticum aestivum L.، جو (Hordeum vulgare L.)، شبدر برسیم (Trifolium alexandrinum L.) و ماشک گل خوشه\u200cای (.Vicia villosa L) و زمان\u200cهای مختلف کاشت (کاشت گیاهان پوششی دو ماه قبل، هم\u200cزمان و دو هفته بعد از کاشت آفتابگردان) در نظر گرفته شد. همچنین دو تیمار بدون گیاه پوششی، با وجین و بدون وجین علف\xadهرز به\u200cعنوان شاهد در نظر گرفته شد. فواصل بین ردیف و روی ردیف آفتابگردان به\u200cترتیب 60 و 20 سانتی\u200cمتر در نظر گرفته شد و کشت گیاهان پوششی در بین فواصل بین ردیف آفتابگردان به\u200cصورت متراکم در سه برابر تراکم توصیه شده و به\u200cشکل دست\u200cپاش انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از گیاهان پوششی صرف نظر از نوع و زمان کاشت نقش مؤثری در کنترل علف\u200cهای هرز و افزایش عملکرد آفتابگردان خواهند داشت. بیشترین وزن خشک علف\xadهرز در هر چهار تیمار گیاه پوششی، در تاریخ کاشت دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان، دیده شد؛ در این تاریخ کاشت، جو، کمترین وزن خشک علف\xadهرز را در هر دو سال آزمایش به خود اختصاص داد و توانست وزن خشک علف\xadهرز را در طی مراحل مختلف نمونه\u200cبرداری از فصل رشد آفتابگردان، پایین\xadتر از سایر گیاهان پوششی نگه دارد، اما کمترین وزن خشک علف\xadهرز در تیمار کشت هم\u200cزمان هر چهار گیاه پوششی با آفتابگردان مشاهده شد. کاشت گیاهان پوششی دو هفته بعد از کاشت آفتابگردان نیز باعث کاهش وزن خشک علف\xadهرز گردید، ولی کارایی آن از کشت هم\u200cزمان گیاه پوششی و آفتابگردان کمتر بود. بیشترین و کمترین ارتفاع آفتابگردان به\u200cترتیب مربوط به گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم\u200cزمان و دو ماه قبل گندم بود (76/181 و 98/105 سانتی\u200cمتر). بیشترین شاخص سطح برگ (97/3)، مربوط به گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم\u200cزمان آن با آفتابگردان بود؛ که در مقایسه با شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط وجین و عدم وجین علف\u200cهای هرز به\xadطور متوسط (در دو سال آزمایش) به\u200cترتیب 14 درصد و 69 درصد بیشتر بود. کمترین شاخص سطح برگ آفتابگردان نیز در تیمار کاشت گیاه پوششی گندم در تاریخ کاشت دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان دیده شد (سال اول و دوم به\u200cترتیب 96/0). بیشترین وزن خشک آفتابگردان (61/485 گرم در مترمربع) به تیمار گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم\u200cزمان آن\xadها با آفتابگردان تعلق داشت که تفاوت معنی\u200cداری با شاهد وجین علف\u200cهای هرز نداشت. کمترین وزن خشک نیز در تیمار کاشت گندم دو ماه قبل از کاشت آفتابگردان (27/108 گرم در مترمربع) دیده شد. همچنین، بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان در کاشت هم\u200cزمان شبدر با آفتابگردان 06/2859 کیلوگرم در هکتار به\u200cدست آمد که در مقایسه با شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط وجین علف\u200cهای هرز (1/2381 کیلوگرم در هکتار)، 17 درصد بیشتر بود. از آن\u200cجا که گیاه پوششی شبدر در تاریخ کاشت هم\u200cزمان با کاشت آفتابگردان، موجب کاهش رشد علف\u200cهای هرز و افزایش عملکرد شد، می\u200cتوان آن\xadرا به\u200cعنوان راهکاری برای تولید مطلوب آفتابگردان در کشاورزی پایدار معرفی نمود.