Azerbaycan’ın Latin Alfabesine Geçişinin Türkiye’deki Alfabe Tartışmalarına Etkisi

Abstract

Azerbaycan’in Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi’ne katilmasiyla\xa0 Latin esasina dayanan alfabe 1922 yilindan itibaren Arap alfabesi\xa0 ile birlikte kullanilmaya baslanmistir. Azerbaycan’in Latin Alfabesini\xa0 uygulamaya baslamasi Turkiye’nin alfabe degisikligine ornek teskiletmistir.\xa0 1926 I. Baku Turkoloji Kongresi’nde alinan “Tum Turkler Icin\xa0 Latin Alfabesine Gecme” karari ile Turk devletleri arasinda kulturel\xa0 bagi guclendirme dusuncesi Turkiye’de Latin alfabesinin kabulunde\xa0 etkili olmustur. Bu gelismenin hemen ardindan Turk kamuoyunda da\xa0 alfabe tartismalari yeniden canlanmistir. Azerbaycan ve diger Orta\xa0 Asya Turk topluluklarinin Latin alfabelerini benimsemeye baslamasi\xa0 Turkcu aydinlar ve Turk Ocagi gibi kuruluslarin alfabe degisikligine\xa0 destek vermelerine yol acmistir. Ayrica Azerbaycanli aydinlar da donemin\xa0 onemli gazete ve dergilerindeki yazilariyla Turkiye’de alfabe\xa0 degisikligini desteklemislerdir. Azerbaycan’da Arap alfabesinden Latin alfabesine gecilmesi geregi\xa0 uzerinden yapilan tartismalar, Turkiye’de de benzer bicimde yasanmis,\xa0 alfabe degisikligi yapilmadan toplumun aydinlatilamayacagi, okuma\xa0 yazma sorununun giderilemeyecegi, Arap alfabesinden Latin alfabesine\xa0 gecilmesi halinde, diger Turk halklari ile olan iliskilerinin daha da guclenecegi\xa0 ileri surulmustur. Azerbaycan’da gerceklestirilen alfabe degisikliginin\xa0 Turkiye uzerindeki etkilerinin neler oldugunun saptanmasini hedefleyen\xa0 bu calismada; nitel arastirma yontemlerinden dokuman inceleme\xa0 teknigi kullanilmistir. Incelemede alan yazininin disinda, arsiv kaynaklari,\xa0 sureli yayinlar ve tetkik eserlere basvurulmustur. Elde edilen bulgular\xa0 isiginda Azerbaycan’in yaptigi alfabe degisikliginin Turkiye’deki alfabe\xa0 degisikligi uzerine yapilan tartismalara etkileri irdelenecektir. Ayni zamanda\xa0 Turkiye ve Azerbaycan’da Latin alfabesine kullanilmaya baslanmasiyla\xa0 ortaya cikan sonuclar incelenerek bir mukayese yapilacaktir.