Archive | 2019
İŞLEVLERİ AÇISINDAN TÜRK KÜLTÜRÜNDE SAĞALTMA: DİVANÜ LÛGAT-İT TÜRK’TEN GÜNÜMÜZE
Abstract
Bir toplumun orgutlenmis sistemleri olan kurumlarina bakmak, toplumu ve onun urettigi kulturel ortami cozumleyebilmek icin oldukca onemlidir. Toplumsal isbolumunun bir sonucu olan uzmanlasmanin ve bunun getirdigi sistemlesmenin sagaltma kurumu baglaminda Turk kulturunde yaklasik olarak XI. yuzyildan bu yana varligini surdurdugunu soylemek mumkundur. Calismada, icinde halkbilimi unsurlarina yer veren ve yazildigi donem ve oncesi hakkinda onemli bilgiler aktaran Divanu Lugat-it-Turk orneklem olarak secilmis, adi gecen eserde yer alan sagaltma pratikleri “islevselci yaklasim” baglaminda degerlendirilmistir. Degerlendirme sonunda sagaltma islemlerinin eski Turk inanc ve uygulamalarinda sistemlesmis bir yapiya sahip oldugu tespit edilmistir. Bununla birlikte sagaltma pratiklerinin Anadolu’daki yansimalari da incelenmistir. Divanu Lugat-it-Turk’ten hareketle sagaltma uygulamalarinin Turk kulturu icindeki yerinin, oneminin ve iĢlevlerinin saptanmaya caliĢildigi bu makalede sagaltma yontem ve teknikleri toplumsal ihtiyaclardan dogan “sosyal bir kurum” olarak degerlendirilmistir. islevleri acisindan sagaltma uygulamalarina bakildiginda soz konusu pratikleri duzenleyen ve yoneten aktorun baglaminda halk hekimi olan, baglaminda yonetici olan, baglaminda bilge ogretici olan kamlar oldugu gorulmustur. Belli bir sisteme sahip olup kamlarin gorev alani icinde yer alan sagaltmalarin Turk kulturunun temel ihtiyaclarini karsilayan bir yapi gosterdigi tespit edilmistir. Bu baglamda “sagaltma” kavrami, halk hekimliginin kullanim alanindan genisletilerek kamlar etrafinda toplanan bazi uygulamalar icin de kullanilmistir. Sonuc olarak calismada, yaklasik olarak XI. yuzyilda kam ve benzeri aktorler temelinde sekillenen sagaltma uygulamalarinin donemin belli ihtiyaclarina cevap verdigi; Divanu Lugat-itTurk’ten gunumuze degin kamlik kurumu temelinde olusan sagaltimin sosyal, ekonomik, biyolojik ve kulturel anlamda toplumun temel ihtiyaclarini karsiladigi sonucuna ulasilmistir.