Gạch, vật liệu xây dựng cổ xưa này, luôn là biểu tượng quan trọng cho sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại. Đặc biệt ở Lưỡng Hà, việc sử dụng gạch đã thúc đẩy sự phát triển của quy hoạch đô thị và kỹ thuật xây dựng, biến vùng đất này trở thành một trong những thành phố sớm nhất trong lịch sử. Từ những viên gạch bùn đầu tiên cho đến những viên gạch nung sau này, gạch của người Lưỡng Hà không chỉ là nền tảng để xây nhà mà còn là một phần không thể thiếu trong nền văn hóa ban đầu của họ, đủ khiến người ta phải suy nghĩ sâu sắc.
Gạch không chỉ là vật liệu xây dựng mà còn là sự kết tinh của trí tuệ con người cổ đại.
Khoảng năm 7500 trước Công nguyên, người dân ở Lưỡng Hà bắt đầu làm gạch bùn từ đất sét và vật liệu dạng hạt, thường được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Những viên gạch bùn được các nhà khảo cổ học phát hiện tại Đồi Aswad ở Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy khả năng và sự sáng tạo của con người thời kỳ đầu trong việc thích nghi với môi trường. Những viên gạch bùn này, với kích thước thông số kỹ thuật khoảng 400x150x100 mm, tạo thành cơ sở kết cấu cho tòa nhà.
Theo thời gian, các kiến trúc sư ở Lưỡng Hà bắt đầu thử nghiệm nung gạch để tăng độ bền và độ chắc. Trong khoảng từ năm 5000 đến 4500 trước Công nguyên, việc sử dụng gạch nung đã phát triển nhanh chóng ở khu vực này. Không chỉ có kết cấu vững chắc hơn mà kích thước tiêu chuẩn của viên gạch này còn cung cấp tham chiếu cho các thiết kế xây dựng sau này.
Sự ra đời của gạch nung đã thúc đẩy sự đổi mới trong các công trình kiến trúc và cho phép các thành phố phát triển lên một tầm cao mới.
Việc sử dụng gạch rộng rãi không chỉ làm thay đổi phong cách kiến trúc địa phương mà còn ảnh hưởng đến cơ cấu xã hội và hoạt động kinh tế. Tính đơn giản tương đối của việc làm gạch giúp nhiều gia đình có thể tự cung tự cấp và tham gia vào hoạt động buôn bán. Nhu cầu về vật liệu này cũng thúc đẩy sự phát triển của các hoạt động thương mại và thủ công mỹ nghệ địa phương. Khi mạng lưới thương mại Lưỡng Hà lan rộng sang các khu vực lân cận, các kỹ thuật làm gạch và các câu chuyện kiến trúc cũng được lan truyền ra dọc theo các tuyến đường thương mại, ảnh hưởng đến toàn bộ Trung Đông và tiểu lục địa Ấn Độ.
Việc sử dụng gạch đã giúp xây dựng được những thành phố cổ đại như Naniveh, Damascus và Babylon. Kiến trúc của những thành phố này không chỉ chứng minh hàng ngàn năm tích lũy công nghệ mà còn trở thành nhân chứng quan trọng cho sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại. Vì gạch có thể được sắp xếp theo nhiều cách khác nhau nên con người thời kỳ đầu có thể tạo ra nhiều loại công trình kiến trúc, bao gồm các đền thờ tôn giáo lớn, trung tâm hành chính và tường thành.
Cho dù là công trình nhà ở hay công trình tôn giáo, sự đa dạng của gạch mang đến khả năng thiết kế vô tận.
Theo thời gian, nhiều nền văn hóa đã mượn các kỹ thuật kiến trúc từ Lưỡng Hà. Ở Ai Cập cổ đại, việc sản xuất và sử dụng gạch đã trở thành tiêu chuẩn cho kiến trúc trong thời kỳ Pharaoh. Sau này, với sự phát triển của kiến trúc La Mã cổ đại và trung cổ, gạch nung đã trở thành ứng dụng chính thống. Trong kiến trúc hiện đại, gạch vẫn là một trong những vật liệu xây dựng quan trọng và các kỹ thuật cũng như khái niệm sản xuất ban đầu của gạch vẫn có thể được nhìn thấy trong các tòa nhà ngày nay.
Với sự gia tăng nhận thức về môi trường, việc lựa chọn vật liệu xây dựng đã bắt đầu chuyển sang các vật liệu bền vững. Các kỹ sư và kiến trúc sư ngày nay đang tìm hiểu lại các kỹ thuật làm gạch thời cổ đại để xem làm thế nào có thể áp dụng những nguyên tắc tương tự vào thời hiện đại để giải quyết các thách thức về môi trường. Các kỹ thuật tái chế vật liệu thử nghiệm và sử dụng vật liệu tự nhiên đã đạt được kết quả ban đầu ở một số tòa nhà hiện đại, điều này cũng phản ánh sự tôn trọng của người xưa đối với tài nguyên thiên nhiên.
Sau khi tìm hiểu về lịch sử của gạch và tầm quan trọng của chúng, chúng ta không khỏi tự hỏi những vật liệu xây dựng này sẽ định hình kiến trúc và cuộc sống đô thị của chúng ta như thế nào trong tương lai?