Són phân (FI), hoặc trong một số trường hợp, không tự chủ qua đường hậu môn, là tình trạng mất khả năng kiểm soát nhu động ruột, dẫn đến tình trạng mất phân ngoài ý muốn, bao gồm phân khí, phân lỏng và phân rắn. Đây không phải là một chẩn đoán độc lập mà là một trong nhiều dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn. Tình trạng són phân có thể xảy ra vì nhiều lý do và có thể kèm theo táo bón hoặc tiêu chảy.
Các nguyên nhân chính gây ra tình trạng són phân thường có thể bắt nguồn từ chấn thương trực tiếp hoặc chậm trễ trong khi sinh con, các biến chứng từ phẫu thuật hậu môn trực tràng trước đó và những thay đổi trong hoạt động của ruột.
Cuộc sống hàng ngày của nhiều người bị ảnh hưởng bởi tình trạng són phân không tự chủ, không chỉ về thể chất mà còn về tâm lý. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 2,2% người trưởng thành trong cộng đồng bị ảnh hưởng bởi tình trạng này và ở một số cơ sở, tỷ lệ này thậm chí còn lên tới gần 50%.
Hậu quả của việc không tự chủ được trong phân là nhiều mặt. Ngoài các phản ứng thực thể trên da và nhiễm trùng đường tiết niệu, không thể đánh giá thấp gánh nặng kinh tế. Những gánh nặng này bao gồm chi phí y tế cá nhân, thất nghiệp và thậm chí cả chi phí chăm sóc sức khỏe của toàn xã hội. Mọi người thường quá xấu hổ khi yêu cầu giúp đỡ, điều này khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn.
Việc đại tiện không tự chủ thường đi kèm với các vấn đề về cảm xúc như lòng tự trọng thấp, sự xấu hổ, trầm cảm và cô lập.
Việc đại tiện không tự chủ có nhiều nguyên nhân và thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Các yếu tố phổ biến nhất bao gồm chấn thương sau sinh, rối loạn thần kinh (như đột quỵ hoặc bệnh đa xơ cứng) và rối loạn đường ruột (như bệnh Crohn và viêm loét đại tràng). Dưới đây là một số lý do chính:
Tổn thương cơ thắt hậu môn sau sinh là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tiểu không tự chủ, một số ca phẫu thuật hậu môn trực tràng cũng có thể gây chấn thương cơ vòng hậu môn. Những tổn thương vô hình này thường không dễ phát hiện sau phẫu thuật nhưng có thể biểu hiện dưới dạng triệu chứng tiểu không tự chủ nhiều năm sau đó.
Một loạt các bệnh về thần kinh, chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng hoặc chấn thương tủy sống, có thể làm tổn thương đường truyền tín hiệu giữa não và hậu môn, ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát nhu động ruột.
Các bệnh về đường ruột như bệnh Crohn và hội chứng ruột kích thích có thể gây tiêu chảy kéo dài. Loại phân lỏng này khó kiểm soát hơn phân rắn và dễ làm nặng thêm tình trạng tiểu không tự chủ.
Việc đi tiêu hiệu quả cần có sự phối hợp tốt giữa bàng quang và trực tràng. Đại tiện khó khăn hoặc không hết có thể khiến phân đọng lại trong trực tràng, khiến việc đi đại tiện sau đó trở nên khó khăn hơn.
Chẩn đoán nguyên nhân gây đại tiện không tự chủ thường bắt đầu bằng việc đánh giá bệnh sử kỹ lưỡng, bao gồm đặt câu hỏi chi tiết về các triệu chứng, thói quen đại tiện, chế độ ăn uống, thuốc men, v.v. Khi cần thiết, khám trực tràng bằng kỹ thuật số được thực hiện để đánh giá trương lực và sự co bóp tự nguyện của cơ vòng.
Các xét nghiệm chuyên biệt, chẳng hạn như đánh giá sinh lý hậu môn trực tràng và hình ảnh bụng, có thể phát hiện thêm những khiếm khuyết về cấu trúc hoặc tổn thương thần kinh.
Việc kiểm soát tình trạng són phân thường đòi hỏi một kế hoạch điều trị cá nhân hóa kết hợp giữa việc điều chỉnh chế độ ăn uống, dùng thuốc và can thiệp phẫu thuật khi cần thiết. Các chuyên gia y tế cần có đủ kiến thức để xác định chính xác tác dụng của FI trong khi bệnh nhân đang điều trị.
Mặc dù chứng són phân là một vấn đề phổ biến khiến nhiều người khó chịu, nhưng do sự kỳ thị xã hội đôi khi khiến nhiều người xấu hổ đi kèm với nó, nhiều người chọn cách chịu đựng trong im lặng hơn là tìm kiếm sự giúp đỡ. Cuối cùng, tình trạng này có thể được cải thiện hay không vẫn phụ thuộc vào cách chúng ta nghĩ về tình trạng đại tiện không tự chủ.