Khoa học chính trị với tư cách là một môn học đã từng có nguồn gốc sâu xa từ triết học và lịch sử. Theo thời gian, lĩnh vực này đã phát triển để kết hợp các phương pháp và kỹ thuật khoa học nhằm làm sáng tỏ các hiện tượng chính trị phức tạp. Quá trình thay đổi này không chỉ bao gồm những nỗ lực của giới học thuật mà còn phản ánh sự phản ánh và đáp ứng nhu cầu của thế giới thực.
Sự phát triển của khoa học chính trị có thể bắt nguồn từ giữa thế kỷ 19. Vào thời điểm đó, các nhà khoa học chính trị bắt đầu đặt câu hỏi về khuôn khổ tư duy của triết học chính trị truyền thống và theo đuổi các phương pháp nghiên cứu mang tính hệ thống và thực nghiệm hơn. Dấu mốc của sự thay đổi này là việc thành lập các tổ chức học thuật, đặc biệt là ở Hoa Kỳ. Với việc thành lập Tạp chí Khoa học Chính trị Hàng quý, khoa học chính trị dần dần có được vị thế học thuật độc lập.
“Khoa học chính trị là khoa học về nhà nước, bao gồm tổ chức và chức năng của nhà nước cũng như mối quan hệ giữa các quốc gia.”
Giai đoạn lịch sử này đánh dấu rằng khoa học chính trị không còn chỉ là tư duy trừu tượng về các ý tưởng chính trị mà bắt đầu chú ý đến các hành vi chính trị cụ thể và hậu quả của chúng. Các nhà cải cách học thuật như Robert Dahl và Philip Convist đã dẫn đầu cuộc cách mạng hành vi, trong đó nhấn mạnh đến việc nghiên cứu có hệ thống về hành vi cá nhân và nhóm.
Trong những năm 1950 và 1960, chủ nghĩa hành vi đã thay đổi hiểu biết của mọi người về khoa học chính trị bằng cách nhấn mạnh vào nghiên cứu khoa học nghiêm ngặt và có hệ thống. Những người tiên phong của chính trị hành vi đã dựa trên các lý thuyết từ tâm lý học và xã hội học, tập trung vào các cuộc bầu cử, dư luận và hành vi xã hội, đồng thời tìm cách thiết lập một lý thuyết chính trị có thể kiểm chứng được.
Chính trị theo chủ nghĩa hành vi được đặc trưng bởi việc nghiên cứu hành vi chính trị hơn là việc giải thích các thể chế hoặc văn bản pháp luật.
Với những thay đổi trong xu hướng học thuật, một chủ nghĩa thể chế mới đã xuất hiện vào những năm 1970. Nó tập trung vào chức năng của các thể chế chính trị và tác động của chúng đối với hành vi cá nhân, cố gắng hiểu các hiện tượng chính trị từ một góc độ phức tạp hơn. Trong thời kỳ này, các học giả như William R. Reich và những người khác đã sử dụng các mô hình hình thức từ lý thuyết trò chơi để khám phá sự tương tác giữa các thể chế chính trị và hành vi.
Trong thế kỷ 21, khoa học chính trị phải đối mặt với những thách thức và cơ hội mới. Năm 2000, một phong trào mang tên "Phong trào Perestroika" nổi lên nhằm phản đối việc toán học hóa khoa học chính trị và kêu gọi các phương pháp luận đa dạng cũng như nghiên cứu phù hợp hơn với nhu cầu xã hội. Phong trào này nhấn mạnh sự cần thiết của các nhà khoa học chính trị để tăng cường mối quan hệ với cộng đồng thực tiễn và thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của ngành học.
Những người ủng hộ cho rằng khoa học chính trị nên thực tế hơn và phản ánh những thách thức chính trị trong thế giới thực.
Ngoài ra, các lý thuyết mới nổi như tâm lý học tiến hóa cũng có tác động đến khoa học chính trị, cố gắng giải thích cơ chế tâm lý của con người khi đối mặt với các vấn đề chính trị. Tuy nhiên, các cơ chế này bắt nguồn từ chính trị nhóm nhỏ và không thể áp dụng trực tiếp vào các cấu trúc chính trị quy mô lớn đương thời, dẫn đến một số thành kiến nhận thức có hệ thống.
Khoa học chính trị hiện đại tự hào về tính đa nguyên về phương pháp luận của nó. Từ phân tích lịch sử đến nghiên cứu thực nghiệm, các nhà khoa học chính trị sử dụng nhiều công cụ khác nhau để giải thích và phân tích các hiện tượng chính trị. Những phương pháp này được rút ra từ các ngành như tâm lý học và xã hội học và tiếp tục phát triển để giải quyết các vấn đề và thách thức mới nổi.
Khoa học chính trị là ngành nghiên cứu về hành vi của con người, điều này khiến cho những quan sát và thí nghiệm của nó thường khó lặp lại.
Ngoài các nghiên cứu điển hình và nghiên cứu khảo sát truyền thống, các nhà khoa học chính trị hiện đại còn sử dụng các phương pháp và mô hình thực nghiệm để khám phá các vấn đề trong nhiều hệ thống và tình huống chính trị khác nhau. Sự đa dạng về phương pháp này cho phép khoa học chính trị nắm bắt được sự phức tạp của động lực xã hội và xây dựng sự hiểu biết sâu sắc về thế giới thực.
Hiện nay, các khóa học khoa học chính trị ở các trường đại học Mỹ thường được tổ chức tại các trường cao đẳng nghệ thuật tự do, nhấn mạnh hơn nữa các đặc điểm chuyên ngành của nó như một môn khoa học xã hội. Nhiều trường cao đẳng và đại học cấp bằng khoa học chính trị và bao gồm các lĩnh vực phụ như chính sách công và quan hệ quốc tế.
Khoa học chính trị ở các quốc gia khác nhau có bối cảnh phát triển riêng biệt. Nhiều trường cao đẳng và đại học ngoài Mỹ coi ngành chính trị là một ngành nghiên cứu chính trị rộng hơn, cho thấy xu hướng hội nhập ngành trong bối cảnh toàn cầu hóa. Nghiên cứu về khoa học chính trị không chỉ giới hạn ở nghiên cứu học thuật. Nhiều nhà khoa học chính trị còn hoạt động tích cực trong chính phủ, các tổ chức phi chính phủ và thế giới doanh nghiệp với tư cách là nhà tư vấn hoặc nhà nghiên cứu.
Sự phát triển của khoa học chính trị làm nổi bật sức sống và khả năng thích ứng của ngành học. Với những thay đổi của thời đại, khoa học chính trị đã thành công thoát khỏi khuôn khổ triết học truyền thống và hình thành một ngành độc lập dựa trên khoa học. Tuy nhiên, trước môi trường chính trị đang thay đổi nhanh chóng hiện nay, lĩnh vực này vẫn cần tiếp tục suy ngẫm và điều chỉnh các hướng và phương pháp nghiên cứu của mình. Vậy, trong nghiên cứu khoa học chính trị trong tương lai, loại phương pháp luận nào có thể đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội hiện tại?