Ở các vùng ven biển nhiệt đới và cận nhiệt đới trên khắp thế giới, rừng ngập mặn nổi tiếng với hệ sinh thái độc đáo và khả năng thích nghi đáng kinh ngạc. Những loài cây này không chỉ là những loài cây thông thường; chúng có khả năng độc đáo là phát triển trong môi trường tích tụ nước mặn và thủy triều mạnh, giúp chúng có thể sống sót sau những điều kiện khắc nghiệt. Là một hệ sinh thái hoàn chỉnh, rừng ngập mặn không chỉ hỗ trợ sự đa dạng của các loài thủy sinh mà còn cung cấp môi trường sống quan trọng cho các sinh vật ven biển.
Cây ngập mặn có hệ thống lọc muối độc đáo cho phép chúng phát triển mạnh trong nước mặn. Sự thích nghi độc đáo này khiến rừng ngập mặn trở thành thành phần quan trọng của nhiều hệ sinh thái ven biển trên khắp thế giới.
Rừng ngập mặn thường mọc ở các cửa sông thủy triều, những khu vực có độ mặn thay đổi rất nhiều và dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi lớn về mực nước. Rễ của chúng không chỉ có khả năng chịu được sự xâm nhập của nước mặn mà còn có thể sống sót trong đất ngập úng và thiếu oxy. Cây ngập mặn có khả năng hấp thụ oxy hiệu quả, điều này đặc biệt quan trọng khi sống trong môi trường ngập trong bùn. Chúng thường phát triển rễ trụ vươn lên trên mặt nước để vẫn có thể lấy không khí khi bị ngập nước.
Trong số đó, hạt cây ngập mặn có thể nổi trên mặt nước và bén rễ trong điều kiện thích hợp, cho phép chúng sinh sản trên diện tích rộng. Vì lý do này, rừng ngập mặn thường phát triển thành các vùng đất ngập nước và môi trường sống rộng lớn, cung cấp môi trường sống quan trọng cho sinh vật biển.
Nhiều loài thực vật ngập mặn như Đước (Rhizophora mangle) và Mấm (Avicennia germinans) không chỉ có khả năng phát triển trong nước mà còn có cơ chế đặc biệt để loại bỏ muối, giúp chúng có thể sống sót trong nước biển.
Theo thời gian, các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu sâu hơn về rừng ngập mặn, đặc biệt là phát hiện điều kiện sinh trưởng và phạm vi phân bố của chúng. Theo số liệu từ Global Mangrove Watch, ước tính mới nhất cho thấy kể từ năm 2010, diện tích rừng ngập mặn toàn cầu đã tăng khoảng 137.600 km2, chủ yếu phân bố ở 118 quốc gia và khu vực.
Tuy nhiên, các hệ sinh thái như vậy đang phải đối mặt với mối đe dọa từ các hoạt động của con người. Rừng ngập mặn đang suy giảm nhanh chóng do nhiều yếu tố bao gồm đô thị hóa, phát triển nông nghiệp và biến đổi khí hậu. Trong giai đoạn 1999 - 2019, diện tích rừng ngập mặn toàn cầu đã giảm 3.700 km2, tốc độ suy giảm trung bình hằng năm là 0,16%. Những thay đổi như vậy không chỉ ảnh hưởng đến chức năng sinh thái của rừng ngập mặn mà còn gây ra những tác động nghiêm trọng đến môi trường sống của các sinh vật xung quanh.
Bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn là rất quan trọng để duy trì sự cân bằng sinh thái ven biển và bảo vệ đa dạng sinh học. Hệ thống rễ của rừng ngập mặn không chỉ bảo vệ bờ biển khỏi sự xói mòn do sóng mà còn cung cấp môi trường sống cho cá phát triển.
Để ứng phó với tình trạng suy thoái của rừng ngập mặn, ngày càng nhiều tổ chức và cộng đồng quốc tế bắt đầu triển khai các hoạt động phục hồi với hy vọng xây dựng lại các hệ sinh thái quan trọng này. Việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch bảo tồn rừng ngập mặn hiệu quả không chỉ cần sự hỗ trợ của khoa học và công nghệ mà còn cần sự nỗ lực chung của tất cả các bên liên quan.
Ngày Quốc tế Bảo tồn Hệ sinh thái Rừng ngập mặn được tổ chức hàng năm vào ngày 26 tháng 7 nhằm nâng cao nhận thức toàn cầu về tầm quan trọng của rừng ngập mặn. Thông qua các hoạt động như thế này, chúng ta có thể khuyến khích nhiều người tham gia vào việc bảo vệ và phục hồi rừng ngập mặn để đảm bảo tương lai cho hệ sinh thái quý giá này.
Tại thời điểm này, hệ sinh thái phức tạp của rừng ngập mặn và khả năng thích nghi của chúng với môi trường khắc nghiệt đã đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu những người bảo vệ màu xanh này có thể tiếp tục tồn tại và thích nghi với những thách thức mới trước những thay đổi môi trường trong tương lai hay không?