Trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, khả năng nhận thức môi trường chắc chắn là nền tảng quan trọng của sự sống còn. Việc đo độ nhạy cảm giác giúp chúng ta hiểu cách các cá nhân thực hiện khi đối mặt với các kích thích khác nhau và "kiểm tra phản ứng cưỡng bức hai lựa chọn" (2AFC) là một phương pháp hiệu quả để đánh giá độ nhạy này. Công nghệ này không chỉ bộc lộ những giới hạn trong nhận thức của con người và động vật mà còn đóng vai trò không thể thiếu trong nghiên cứu khoa học hành vi và tâm lý học.
Bài kiểm tra phản ứng cưỡng bức hai lựa chọn (2AFC) yêu cầu các đối tượng đưa ra quyết định giữa hai phương án. Các đối tượng được đưa ra hai đầu vào giác quan khác nhau và phải chọn cái nào họ cho là đủ tiêu chuẩn. Ví dụ: để đo độ nhạy của đối tượng với ánh sáng yếu, họ sẽ được hiển thị ngẫu nhiên với ánh sáng yếu phía trên hoặc bên dưới màn hình hiển thị và đối tượng sẽ chọn "lên" hoặc "xuống" dựa trên quan sát của họ. Thiết kế này buộc đối tượng phải trả lời bằng lời nói nhưng không cho phép họ nói “không biết” hoặc “không chắc chắn”. Điều này cho phép 2AFC loại bỏ hiệu quả nhiều thành kiến chủ quan và cung cấp dữ liệu chính xác hơn.
2AFC không chỉ có thể đánh giá đầu vào thị giác mà còn phù hợp để kiểm tra độ nhạy của các giác quan khác như thính giác và xúc giác.
2AFC được thiết kế theo cách có thể điều chỉnh để nghiên cứu động lực hành vi cụ thể. Ví dụ: trong nhiệm vụ nhắc nhở Posner nổi tiếng, các nhà nghiên cứu sử dụng thiết kế 2AFC để trình bày hai tác nhân kích thích và nhắc nhở các đối tượng chú ý đến một trong các tác nhân kích thích thông qua một mũi tên. Các đối tượng phải trả lời theo lời nhắc. Ngoài ra, 2AFC cũng được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu hành vi của động vật, đặc biệt trong các tình huống kiểm tra khả năng học tăng cường, chẳng hạn như thí nghiệm hành vi sử dụng chim bồ câu và khỉ. Những thí nghiệm này không chỉ tiết lộ quá trình ra quyết định của động vật mà còn khám phá mối tương tác giữa phần thưởng và học tập.
Các thiết kế phản hồi bắt buộc có hai lựa chọn, trong khi cung cấp dữ liệu khách quan, cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những thành kiến trong việc ra quyết định. Ví dụ: nếu một kích thích xuất hiện thường xuyên hơn kích thích khác, niềm tin của đối tượng về những lựa chọn đó có thể thay đổi, ảnh hưởng đến lựa chọn cuối cùng của họ. Việc đưa ra thành kiến này không chỉ là phản ứng tâm lý của đối tượng thử nghiệm mà còn là công cụ quan trọng để các nhà nghiên cứu khám phá quá trình ra quyết định.
Bằng cách điều chỉnh tần suất xuất hiện các kích thích, các nhà nghiên cứu có thể nghiên cứu sâu hơn về cơ chế ra quyết định và các quá trình tâm lý đằng sau chúng.
Kết quả hành vi của các nhiệm vụ 2AFC đã thúc đẩy sự phát triển lý thuyết và mô hình tính toán của quá trình ra quyết định. Trong số đó, các mô hình điển hình bao gồm mô hình phân phối chuẩn và mô hình khuếch tán trôi (DDM). Những mô hình này dựa trên giả định rằng các đối tượng tích lũy bằng chứng về hai lựa chọn ở mỗi bước thời gian và cuối cùng đưa ra quyết định sau khi việc tích lũy đạt đến một ngưỡng nhất định. Trong DDM, việc tích lũy bằng chứng là ngẫu nhiên, có nghĩa là mỗi bước thời gian đều có tác động nhiễu nhất định và quá trình ra quyết định tương tự như bước đi ngẫu nhiên.
Ngoài DDM, còn có một số mô hình khác như mô hình cạnh tranh và mô hình loại trừ lẫn nhau. Mỗi mô hình này hoạt động theo những cách khác nhau, một số tập trung vào việc tích lũy bằng chứng độc lập, trong khi những mô hình khác xem xét sự tương tác giữa các bằng chứng. Những mô hình phức tạp này giúp chúng ta hiểu đầy đủ hơn về hoạt động của quá trình ra quyết định.
Dù là thị giác hay thính giác, bài kiểm tra phản ứng cưỡng bức hai lựa chọn (2AFC) đều cung cấp một công cụ mạnh mẽ để hiểu độ nhạy cảm giác quan. Với sự tiến bộ của công nghệ, phương pháp này ngày càng được sử dụng nhiều trong các nghiên cứu tâm lý và khoa học thần kinh khác nhau. Nhưng bạn đã bao giờ nghĩ về bài kiểm tra để khám phá giới hạn giác quan của bạn chưa?