Di cư là một phần quan trọng trong vòng đời của cá và liên quan đến việc cá di chuyển từ vùng nước này sang vùng nước khác. Sự di cư này có thể diễn ra hàng ngày, hàng năm hoặc thậm chí lâu hơn, và khoảng cách có thể dao động từ vài mét đến hàng nghìn km. Cá thường di cư để tìm kiếm nguồn thức ăn phong phú hơn hoặc để sinh sản, nhưng trong một số trường hợp, lý do di cư vẫn chưa rõ ràng.
Di cư không chỉ là sự di chuyển của cá như một phần trong hoạt động hàng ngày của chúng; nó còn bao gồm các hoạt động tập thể của đàn cá trên những khu vực rộng lớn hơn và trong thời gian dài hơn.
Trong quá trình di cư của cá, có hai phân loại đặc biệt quan trọng, đó là cá di cư và cá di cư ngược. Cá di cư là những loài cá sống ở đại dương và di cư đến vùng nước ngọt để sinh sản, trong khi cá phản di cư là những loài cá sống ở vùng nước ngọt và di cư đến vùng biển để sinh sản. Ví dụ, cá hồi và cá vược sọc là loài cá di cư nổi tiếng, trong khi lươn nước ngọt là loài cá chống di cư và có hành vi di cư trên quy mô lớn.
Việc hiểu sâu hơn về mô hình di cư của cá có vai trò quan trọng đối với ngành đánh bắt cá.
Ở đại dương, sự di cư của cá gắn chặt với dòng hải lưu và nguồn cung cấp thức ăn. Một số loài cá di cư theo chiều thẳng đứng giữa các tầng nước trên và dưới trong quá trình trưởng thành, lặn xuống vùng nước sâu vào ban ngày để tránh kẻ thù và nổi lên mặt nước vào ban đêm để kiếm ăn. Hành vi này không chỉ có lợi cho sự sinh tồn của chúng mà còn giúp điều chỉnh sự cân bằng của hệ sinh thái biển.
Theo nghiên cứu của các nhà sinh vật học, các loại hình di cư của cá có thể được chia thành các loại sau:
Thông qua các phân loại này, các nhà khoa học có thể hiểu rõ hơn về hành vi di cư của cá và tác động của nó lên chúng.
Cá di cư đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái của đáy biển. Những con cá này không chỉ cung cấp đủ thức ăn cho quá trình sinh sản của chúng mà còn trở thành con mồi của những loài săn mồi. Khi cá di cư theo mùa, chúng cũng ảnh hưởng đến các loài khác phụ thuộc vào chúng, khiến quá trình di cư của cá trở thành chỉ báo về sức khỏe của đại dương.
Không chỉ chuỗi thức ăn của cá mà toàn bộ hệ sinh thái biển cũng hoạt động năng động nhờ vào sự di cư của cá.
Do các hoạt động của con người, đặc biệt là việc xây dựng đập, các tuyến đường di cư truyền thống của nhiều loài cá đã bị ảnh hưởng. Hàng ngàn con cá gặp trở ngại trong mùa sinh sản và không thể bơi ngược dòng để hoàn thành nhiệm vụ sinh sản của mình. Các nhà khoa học đang tìm kiếm các giải pháp như thang cá để giúp cá đi qua đập và duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái.
Ngoài ra, mô hình di cư của cá cũng đang thay đổi do biến đổi khí hậu. Nhiệt độ nước biển tăng cao và sự thay đổi của dòng hải lưu có thể khiến một số loài cá khó tìm được nơi sinh sản thích hợp, do đó ảnh hưởng đến hành vi di cư của chúng. Một số loài cá, chẳng hạn như cá ngừ, di cư theo mùa dựa trên sự thay đổi nhiệt độ nước biển.
Các nhà nghiên cứu vẫn đang tìm hiểu những thông tin mới quan trọng về quá trình di cư của cá, bao gồm cách chúng vượt qua kẻ săn mồi, định hướng và lựa chọn nơi sinh sản tốt nhất. Khi công nghệ tiến bộ, chẳng hạn như nghiên cứu về bộ gen, các cuộc khám phá trong tương lai có thể tiết lộ sự phức tạp của quá trình di cư của cá mà chúng ta vẫn chưa hiểu được.
Di cư của cá là một hiện tượng kỳ thú và tuyệt vời trong tự nhiên. Nó không chỉ chứng minh khả năng phục hồi của sự sống mà còn là nền tảng cơ bản của hoạt động của hệ sinh thái.
Khi hiểu biết của chúng ta về hành vi di cư của cá được cải thiện, sự sống còn của cá sẽ trở thành mối quan tâm thường xuyên của thế hệ chúng ta và các thế hệ tương lai. Chúng ta có thể làm gì để bảo vệ những kỳ quan thiên nhiên này?