Trong thời đại kỹ thuật số ngày nay, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Phương tiện truyền thông xã hội không còn giới hạn trong cuộc sống cá nhân mà đã trở thành một công cụ quan trọng để tác động đến việc ra quyết định chính trị. Công dân thời đại số tham gia vào chính trị thông qua mạng xã hội không chỉ thay đổi cách truyền tải thông tin mà còn thay đổi cách chúng ta hiểu về nền dân chủ.
Công dân số là những người sử dụng Internet thường xuyên và hiệu quả, cho phép họ tham gia tích cực vào xã hội, chính trị và chính phủ.
Quyền công dân số được định nghĩa không chỉ là khả năng sử dụng công nghệ mà còn là khả năng kết nối và cộng tác với nhau. Trong bối cảnh này, công dân số cần có những nguyên tắc cốt lõi sau:
Đồng thời, trong bối cảnh của "xã hội thuật toán", khái niệm công dân số cũng đang phát triển. Điều nhấn mạnh ở đây là không gian số không chỉ là nơi trao đổi thông tin mà còn là sân khấu cho hoạt động chính trị. Trong bối cảnh này, hành vi số trở thành phương tiện quan trọng để công dân định hình vai trò của mình trong xã hội. Tất nhiên, điều này đòi hỏi công dân phải có khả năng bảo vệ các quyền của mình, bao gồm bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu.
Trong "xã hội thuật toán", vai trò của công dân số là thách thức, tránh xa hoặc điều chỉnh hình ảnh dữ liệu của chính họ trong xã hội số hóa này.
Tuy nhiên, sự tham gia kỹ thuật số có thể được chia thành hai giai đoạn chính: đầu tiên là phổ biến thông tin và thứ hai là thảo luận của công dân. Cái trước bao gồm việc truyền bá thông tin tĩnh và động. Trong tình huống tĩnh, công dân chỉ nhận được thông tin từ các nguồn đáng tin cậy, trong khi trong quá trình động, công dân có thể giao tiếp thông qua các nền tảng tương tác thông qua câu hỏi và trả lời. Ngoài ra, giai đoạn thảo luận của công dân cho phép mọi người suy nghĩ về cách thúc đẩy thay đổi chính sách.
Truyền thông xã hội mang đến những cơ hội chưa từng có để tăng cường sự tham gia chính trị. Ví dụ, giao tiếp trực tiếp với chính phủ thông qua mạng xã hội không chỉ tăng cường sự tham gia của người dân mà còn thúc đẩy hòa nhập xã hội. Tuy nhiên, mô hình tham gia kỹ thuật số này cũng đi kèm với những thách thức, chẳng hạn như hiệu ứng "bong bóng lọc thông tin", trong đó cư dân mạng dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch, từ đó ảnh hưởng đến việc bỏ phiếu và các quyết định quan trọng khác.
Không chỉ sự hiểu biết về công nghệ số vẫn còn mơ hồ, việc thiếu đời sống dân chủ toàn diện cũng khiến một số nhóm dễ bị bỏ qua hơn khi tham gia vào công nghệ số.
Các nước đang phát triển cũng phải đối mặt với những thách thức khác nhau về khái niệm quyền công dân số và việc thiếu công nghệ thường dẫn đến sự mất kết nối xã hội. Lấy Ushahidi ở Kenya làm ví dụ. Nó không chỉ là công cụ cho các phong trào xã hội mà còn giúp mọi người lên tiếng trước sự giám sát và áp bức. Ngoài ra, việc triển khai chương trình E-Residency tại Estonia cho thấy công nghệ số có thể được sử dụng như thế nào để thúc đẩy sự tham gia về kinh tế và chính trị.
Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng có chính sách điện tử phát triển tốt như Estonia và các quốc gia khác thường phải vượt qua các rào cản pháp lý, xã hội và kỹ thuật khi triển khai các chương trình tương tự. Sự phát triển của công nghệ số không chỉ phải xem xét đến lợi ích kinh tế mà còn phải bảo vệ quyền riêng tư và an ninh của người dân, đặc biệt là trong môi trường dữ liệu cực kỳ nhạy cảm như hiện nay.
Tóm lại, tầm quan trọng của quyền công dân số nằm ở chỗ nó không chỉ ảnh hưởng đến hành vi của cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển chung của xã hội và hoạt động của hệ thống dân chủ. Với sự tiến bộ của công nghệ số và sự phổ biến của mạng xã hội, cách định hình bản sắc số của chúng ta với tư cách là công dân một cách khôn ngoan sẽ trở thành một thách thức quan trọng đối với sự tham gia chính trị và đời sống xã hội trong tương lai. Chúng ta có đang chuẩn bị cho tương lai của quyền công dân số không?