Language
Country/Area
No result found
'Những kẻ giả mạo' Thế giới Côn trùng: Mô phỏng Batesian giúp các loài không độc hại thoát khỏi cái chết như thế nào?
Mô phỏng Batesian là một hiện tượng gây tò mò trong thế giới côn trùng. Trong hiện tượng này, một loài không có nọc độc tiến hóa để bắt chước hình dáng của một loài có nọc độc như một cách để trốn tránh kẻ săn mồi. Khái niệm này được đặt theo tên của nhà tự nhiên học người Anh Henry Walter Bates, người đã tiến hành nghiên cứu các khu rừng nhiệt đới Brazil vào thế kỷ 19.
"Loài bị bắt chước thì gọi là kẻ mạo danh, còn loài độc bị bắt chước thì gọi là loài mẫu."
Khi những kẻ săn mồi nhận thấy những kẻ làm hàng giả cũng nguy hiểm như nhau, chúng sẽ tránh chúng, cho phép những kẻ làm hàng giả không độc hại sống sót. Hành vi thích nghi này đã cho phép nhiều loài trong thế giới côn trùng phát triển nhiều chiến lược bảo tồn khác nhau. Mô phỏng Bates thường đối lập với mô phỏng Miller, một hiện tượng tương hỗ trong đó các loài không độc hại và độc hại có chung vẻ ngoài để bảo vệ lẫn nhau.
Trong mô phỏng này, những kẻ mạo danh dựa vào kinh nghiệm học tập trong quá khứ để bảo vệ. Nếu số lượng kẻ mạo danh quá cao, kẻ mạo danh có thể nhầm tưởng rằng mô hình là vô hại, từ đó sẽ gây hại cho mô hình. Những tác động tiêu cực như vậy thay đổi tùy theo số lượng tương đối của kẻ mạo danh so với mô hình, thể hiện khái niệm lựa chọn phụ thuộc vào tần số.
"Những kẻ làm hàng giả có xu hướng số lượng ít hơn vì chọn lọc tự nhiên khuyến khích chúng giữ khoảng cách với các loài độc hại."
Lý lịch lịch sử của Bates
Henry Walter Bates (1825-1892) là một nhà thám hiểm và nhà tự nhiên học người Anh, người bắt đầu khám phá rừng nhiệt đới Amazon cùng với Alfred Russell Wallace vào năm 1848. Bates đã thu thập mẫu vật của gần một trăm loài bướm và hàng nghìn loài côn trùng khác rồi sắp xếp và phân loại chúng. Sau nhiều lần quan sát, ông đề xuất lý thuyết về khả năng bắt chước bảo vệ của côn trùng, lý thuyết này mang đến những chân trời mới cho thế giới sinh học.
"Bates tin rằng sự giống nhau giữa các loài là sự thích nghi trước những kẻ săn mồi."
Ví dụ, Bates chỉ ra rằng một số loài bướm có màu sắc tươi sáng và bay một cách nhàn nhã, gần như khiêu khích những kẻ săn mồi. Ông suy đoán rằng những con bướm này không ngon miệng đối với những kẻ săn mồi như chim, cho phép chúng tránh bị săn mồi.
Các dấu hiệu cảnh báo và sự thích ứng
Trong các hệ sinh thái, mối quan hệ cạnh tranh giữa nhiều sinh vật và động vật ăn thịt thúc đẩy chúng liên tục phát triển các chiến lược chống lại sự săn mồi. Giống như trong cuộc chạy đua vũ trang về mặt tiến hóa, một số sinh vật phát triển các tín hiệu cảnh báo rõ ràng để cảnh báo những kẻ săn mồi. Ví dụ, các sinh vật có nọc độc thường có màu sắc rực rỡ để cảnh báo những kẻ săn mồi về mối nguy hiểm tiềm tàng của chúng. Trong mô phỏng Batesian, những kẻ mạo danh sao chép những màu sắc này, buộc những kẻ săn mồi phải tuân theo các nguyên tắc để tránh nguy hiểm.
Các loại mô phỏng khác nhau có những đặc điểm riêng. Mô phỏng Batesian chủ yếu nhằm mục đích thoát khỏi xung đột, trong khi các hình thức khác như mô phỏng hung hãn tìm cách kiếm lợi nhuận bằng cách bắt chước các sinh vật vô hại. Ví dụ, con cái của một số loài đom đóm bắt chước tín hiệu giao phối của loài khác, khiến con đực đánh lừa chúng đến gần.
"Sự thành công của mô phỏng Batesian phụ thuộc vào mức độ phổ biến của các loài có nọc độc và khả năng tiếp thu thông điệp của kẻ săn mồi."
Mô phỏng Bates không hoàn hảo
Trong một số trường hợp, mô phỏng Batesian có thể không hoàn hảo. Một số kẻ mạo danh có thể có ngoại hình khác với người mẫu nhưng vẫn trốn tránh thành công những kẻ săn mồi. Ví dụ, một số loài ruồi bắt chước ong bắp cày và mặc dù trông khác nhau nhưng chúng che giấu điểm yếu của mình thông qua các kiểu hành vi như vẫy chân.
Những mô phỏng không hoàn hảo này thường là kết quả của quá trình chọn lọc tự nhiên và chúng có thể tiến hóa gần hơn đến vẻ ngoài hoàn hảo. Cho dù về mặt đặc điểm sinh lý hay mô hình hành vi, các nhà nghiên cứu đang khám phá tác động của những cách thích nghi khác nhau này giữa động vật ăn thịt và con mồi.
Mối liên hệ giữa con người và mô phỏng
Ngoài côn trùng, thực vật cũng có thể tiến hóa để bắt chước để tự vệ trước động vật ăn cỏ. Ví dụ, lá của một số cây dây leo bắt chước hình dạng và màu sắc của râu để tránh sự chú ý của động vật ăn thịt. Ngoài ra, mô phỏng âm thanh còn cung cấp cho các loài khác những cách sinh tồn khác. Ví dụ, một số loài bướm phát ra âm thanh siêu âm để đánh lừa những kẻ săn mồi bằng khứu giác.
"Mô phỏng Batesian không chỉ giới hạn ở tầm nhìn mà thậm chí còn phát triển khả năng mô phỏng tín hiệu thính giác và điện."
Tóm tắt
Thế giới mô phỏng Batesian đầy bất ngờ và bí ẩn, nơi các loài không có nọc độc tối đa hóa cơ hội sống sót bằng cách bắt chước những người anh em họ có độc của chúng. Tuy nhiên, hiện tượng này cũng không ngừng phát triển trước sự học hỏi và thích nghi của những kẻ săn mồi, những kẻ mạo danh phải tiếp tục điều chỉnh phương pháp mô phỏng để duy trì lợi thế sinh tồn của mình. Kiểu “bắt chước” này không chỉ là kết quả của chọn lọc tự nhiên mà còn là sự cân bằng mong manh của hệ sinh thái. Vậy hành vi bắt chước này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự phân bố của các hệ sinh thái trong tương lai?
