Khi mọi người nói về khí hậu, các thuật ngữ nhiệt đới và cận nhiệt đới thường được nhắc đến. Hai khu vực địa lý này đóng vai trò quan trọng trong hệ thống khí hậu toàn cầu, nhưng những gì chúng thể hiện lại khác nhau đáng kể. Sự khác biệt giữa vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, dù là về đặc điểm khí hậu, thảm thực vật và tác động của chúng đến môi trường, đều là những chủ đề đáng được thảo luận chuyên sâu. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ điểm qua những khác biệt chính giữa vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới để giúp độc giả hiểu rõ hơn về đặc điểm của các vùng khí hậu này.
Vùng nhiệt đới thường được định nghĩa là khu vực giữa Chí tuyến Bắc và Nhiệt đới Ma Kết, bao gồm rộng rãi các quốc gia dọc theo đường xích đạo. Vùng này có đặc điểm là nhiệt độ cao quanh năm và lượng mưa tương đối dồi dào. Vùng cận nhiệt đới nằm ở cả hai phía của vùng nhiệt đới, thường gần với vùng nhiệt đới nhưng có khí hậu khác nhau.
Phạm vi vĩ độ của vùng cận nhiệt đới nằm trong khoảng từ 23°26′09,7" đến 35° vĩ độ bắc và nam. Trong phạm vi này, có thể tìm thấy nhiều loại khí hậu khác nhau.
Khí hậu là một trong những đặc điểm quan trọng nhất giúp phân biệt vùng nhiệt đới với vùng cận nhiệt đới. Các vùng nhiệt đới chủ yếu được chia thành khí hậu rừng mưa nhiệt đới, khí hậu khô nhiệt đới và khí hậu nhiệt đới gió mùa. Các kiểu khí hậu này đều có lượng mưa và môi trường ẩm ướt cực cao. Khí hậu cận nhiệt đới có thể được chia thành khí hậu cận nhiệt đới ẩm và khí hậu Địa Trung Hải. Vùng cận nhiệt đới ẩm thường có khí hậu ẩm ướt với nhiệt độ cao vào mùa hè và mùa đông khô, lượng mưa tập trung vào mùa hè trong khi khí hậu Địa Trung Hải có mùa hè khô nóng và mùa đông tương đối mát mẻ, ẩm ướt.
Hầu hết các vùng khí hậu cận nhiệt đới thường có lượng mưa lớn vào mùa hè và mùa đông tương đối khô.
Ở vùng nhiệt đới, do sự thay đổi của điều kiện khí hậu, thảm thực vật trong rừng mưa nhiệt đới tươi tốt. Nhiều loại cây cao, dây leo và sự đa dạng sinh học phong phú khiến những khu vực này trở thành một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất trên trái đất. So với vùng nhiệt đới, thực vật ở vùng cận nhiệt đới tương đối thích nghi với điều kiện khí hậu khắc nghiệt hơn. Nhiều loại cây trồng như cây có múi, gừng và một số cây lấy hạt có thể phát triển tốt trong môi trường như vậy.
Mô hình lượng mưa cũng cho thấy sự khác biệt đáng kể giữa vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Lượng mưa ở vùng nhiệt đới diễn ra liên tục và đồng đều, trong khi lượng mưa ở vùng cận nhiệt đới không đồng đều theo thời gian, với lượng mưa lớn vào mùa hè và khô hạn vào mùa đông. Ví dụ, các khu vực cận nhiệt đới ẩm bị ảnh hưởng bởi các đám mây mưa vào mùa hè và thường có lượng mưa ngắn nhưng dữ dội; trong khi khí hậu Địa Trung Hải thiếu lượng mưa đáng kể vào mùa hè và mưa chủ yếu tập trung vào mùa đông.
Ở một số vùng cận nhiệt đới, xoáy thuận nhiệt đới có thể góp phần đáng kể vào lượng mưa ở địa phương, đặc biệt là vào mùa hè.
Vị trí địa lý của vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới cũng tạo ra những mô hình hoạt động độc đáo của con người. Ở vùng nhiệt đới, do khí hậu thích hợp cho các hoạt động nông nghiệp đa dạng và bảo vệ đa dạng sinh học nên nhiều quốc gia lấy du lịch sinh thái và phát triển bền vững làm ngành mũi nhọn. Các khu vực cận nhiệt đới thường liên quan đến việc trồng cây ăn quả và trồng đa dạng các loại cây trồng khác, chẳng hạn như chế độ ăn Địa Trung Hải nổi tiếng thế giới, dựa trên điều này.
Nhìn chung, các loại khí hậu, hệ sinh thái thực vật và hoạt động của con người khác nhau khiến vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới đóng những vai trò khác nhau trong hệ thống khí hậu toàn cầu. Cho dù khám phá những bí ẩn của rừng mưa nhiệt đới hay tìm hiểu hệ sinh thái đa dạng của vùng cận nhiệt đới, những khu vực này đều cho chúng ta hiểu biết sâu sắc hơn về sự kỳ diệu và mong manh của môi trường tự nhiên. Trong bối cảnh khí hậu đa dạng như vậy, chúng ta có nên suy nghĩ nhiều hơn về việc làm thế nào để bảo vệ những môi trường sinh thái quý giá này trong tương lai nhằm đảm bảo đa dạng sinh học và sự phát triển bền vững của chúng ta?