Xung điện từ (EMP) là sự giải phóng năng lượng điện từ mạnh mẽ và ngắn ngủi, có thể xuất phát từ hiện tượng tự nhiên hoặc do con người tạo ra. Hoạt động điện từ đột ngột này không chỉ có thể làm gián đoạn hệ thống thông tin liên lạc mà còn phá hủy các thiết bị điện tử quan trọng. Kể từ Sự kiện Carrington năm 1869, vụ thiệt hại do EMP đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử, mối đe dọa tiềm tàng của EMP ngày càng trở nên nổi bật trong chiến tranh hiện đại, đặc biệt là khi nó được sử dụng như một vũ khí làm tê liệt toàn bộ lưới điện của một quốc gia. Khi xã hội ngày càng phụ thuộc vào công nghệ, chúng ta có thực sự hiểu được tác động đầy đủ của nguồn năng lượng này không?
Đặc điểm của xung điện từ bao gồm: chế độ truyền năng lượng (bức xạ, trường điện, trường từ hoặc dẫn điện), dải tần số và dạng sóng xung.
Năng lượng EMP có thể được chia thành bốn dạng: trường điện, trường từ, bức xạ điện từ và dẫn dòng điện. Theo phương trình Maxwell, một xung năng lượng điện thường đi kèm với một xung năng lượng từ, và trong một xung cụ thể, trường điện hoặc trường từ sẽ chiếm ưu thế.
Xung điện từ có thể được chia thành hai loại chính: xung tự nhiên và xung nhân tạo. Các sự kiện EMP tự nhiên bao gồm sét, phóng tĩnh điện và phóng vật chất vành nhật hoa, trong khi EMP nhân tạo bao gồm hành vi chuyển mạch của mạch máy tính và hiệu ứng xung do nhiều loại vũ khí quân sự tạo ra.
Xung điện từ hạt nhân (NEMP) là một loại bức xạ điện từ do vụ nổ hạt nhân gây ra và có thể gây ra thiệt hại lớn cho các thiết bị điện tử.
Xung điện từ phi hạt nhân (NNEMP) là loại vũ khí không cần công nghệ hạt nhân và có thể được phát ra từ tụ điện dung lượng lớn hoặc từ máy phát vi sóng.
Một sự kiện EMP nhẹ có thể chỉ gây ra tiếng ồn điện ở mức thấp, nhưng một EMP năng lượng cao có thể tạo ra dòng điện và điện áp cao có thể gây gián đoạn tạm thời hoặc làm hỏng vĩnh viễn thiết bị điện tử. Hư hỏng của thiết bị không chỉ giới hạn ở lỗi chức năng mà còn có thể ảnh hưởng đến phương tiện lưu trữ dữ liệu như băng và ổ cứng, cuối cùng dẫn đến mất dữ liệu.
Các sự kiện EMP lớn, chẳng hạn như sét đánh hoặc vũ khí hạt nhân nổ trên không, có thể gây hư hại trực tiếp cho cây cối, tòa nhà và máy bay.
Không chỉ vậy, một sự kiện EMP đủ lớn có thể gây ra hỏa hoạn do điện, làm tăng thêm mức độ nguy hiểm. Đối với các thiết bị nhân tạo, chúng ta cần thiết kế các biện pháp bảo vệ, chẳng hạn như tấm chắn Faraday, để chống lại thiệt hại do các hiện tượng EMP tự nhiên như sét đánh.
Để giảm thiểu thiệt hại do EMP gây ra, các thiết bị điện tử cần được gia cố và bảo vệ. Các biện pháp này không chỉ nhắm vào vũ khí mà còn cả các nguồn EMP do con người tạo ra. Khả năng tương thích điện từ (EMC) là một vấn đề quan trọng để đảm bảo thiết bị có thể hoạt động bình thường trong môi trường EMP.
Để kiểm tra tác động của EMP lên thiết bị, các nhà nghiên cứu đã sử dụng trình mô phỏng EMP có thể tái tạo các sự kiện EMP với nhiều cường độ khác nhau. Các cơ sở mô phỏng EMP quy mô lớn có khả năng kiểm tra khả năng chống EMP của toàn bộ xe cộ và thậm chí cả máy bay, cung cấp hướng dẫn cho công tác phòng ngừa trong tương lai.
Đối với tín hiệu EMP mức cao, nên tránh tiếp xúc trực tiếp với bất kỳ dây dẫn điện nào đang hoạt động. Nghiên cứu cho thấy một cuộc tấn công EMP quy mô lớn có thể gây mất điện cục bộ, ảnh hưởng đến nhiều dịch vụ quan trọng.
Cuốn sách "One Second After" mô tả câu chuyện về việc Hoa Kỳ đã rơi vào thời kỳ đen tối như thế nào do một cuộc tấn công EMP và đã thu hút sự chú ý rộng rãi về hiện tượng EMP.
Kể từ năm 1981, chủ đề EMP đã xuất hiện thường xuyên trong văn hóa đại chúng, mặc dù nhiều phương tiện truyền thông đã hiểu sai về tác động của nó. Những hiểu lầm này thậm chí còn lan sang cả lĩnh vực chuyên môn, gây ra sự hoảng loạn không cần thiết.
Với sự tiến bộ không ngừng của khoa học công nghệ, mối đe dọa của xung điện từ dần trở thành vấn đề mà chúng ta phải chú ý. Trước sức mạnh hủy diệt tiềm ẩn này, xã hội chúng ta có thể làm gì để bảo vệ tốt hơn công nghệ hiện đại?