Trong hệ miễn dịch, miễn dịch tế bào đóng vai trò không thể thiếu. Mặc dù kháng thể thường được coi là chủ lực của các phản ứng miễn dịch, nhưng hoạt động của miễn dịch tế bào cũng là một lĩnh vực khác đáng được khám phá thêm. Miễn dịch tế bào, hay miễn dịch qua trung gian tế bào, chủ yếu đề cập đến phản ứng do tế bào T và các loại tế bào miễn dịch khác nhau trong hệ thống miễn dịch tạo ra sau khi kích hoạt. Những phản ứng này thường bảo vệ cơ thể bằng cách tấn công trực tiếp hoặc tiêu diệt mầm bệnh ngoại lai mà không cần dựa vào kháng thể.
Khả năng miễn dịch tế bào được hỗ trợ bởi nhiều loại tế bào chuyên biệt, chúng cùng nhau tạo ra sự bảo vệ tuyệt vời trước các mối đe dọa từ bên ngoài.
Ngay từ cuối thế kỷ 19, cộng đồng y tế đã có những ý tưởng sơ bộ về hoạt động của hệ thống miễn dịch. Khái niệm lúc đó được chia thành hai phần: một phần là miễn dịch dịch thể và phần còn lại là miễn dịch tế bào. Miễn dịch dịch thể chủ yếu dựa vào sự hài hước ngoại bào và kháng thể, trong khi miễn dịch tế bào tập trung vào vai trò của tế bào. Với sự tiến bộ của khoa học công nghệ, các nhà khoa học dần phát hiện ra vai trò của miễn dịch tế bào trong việc chống lại bệnh tật vượt xa sức tưởng tượng, đặc biệt là trong quá trình chống lại các mầm bệnh như virus, ung thư.
Trong cơ thể con người, tất cả các tế bào liên quan đến miễn dịch đều phát triển từ các tiền thân bạch huyết thông thường. Những tiền chất bạch huyết này tiếp tục biệt hóa thành các loại tế bào T và tế bào tiêu diệt tự nhiên khác nhau. Khi những tế bào chưa trưởng thành này gặp phải kháng nguyên, chúng sẽ được kích hoạt và biến đổi thành tế bào T tác động có khả năng tấn công. Quá trình này rất quan trọng vì chỉ khi tế bào T tiếp xúc với một mầm bệnh cụ thể, chúng mới có thể đạt được phản ứng miễn dịch thực sự.
Hoạt động miễn dịch tế bào có thể sử dụng các tế bào cụ thể để phát động một cuộc phản công quyết liệt chống lại các tế bào bị nhiễm bệnh, nhắm mục tiêu hiệu quả các mầm bệnh bên trong và bên ngoài.
Khả năng miễn dịch tế bào chủ yếu dựa vào hai loại tế bào T: tế bào T trợ giúp CD4+ và tế bào T gây độc tế bào CD8+. Tế bào CD4+ hỗ trợ chức năng của các tế bào miễn dịch khác bằng cách tiết ra cytokine, trong khi tế bào CD8+ có thể trực tiếp tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh hoặc bất thường. Phương pháp can thiệp trực tiếp này giúp khả năng miễn dịch tế bào vượt trội trong việc chống lại virus, vi khuẩn và khối u.
Theo các tín hiệu kích thích khác nhau, tế bào T trợ giúp CD4+ có thể được phân loại thành tế bào TH1, tế bào TH2 và tế bào TH17. Sự tiết ra của các tế bào này có tác dụng khác nhau đối với phản ứng miễn dịch. Ví dụ, tế bào TH1 tập trung vào việc kích hoạt các đại thực bào, trong khi tế bào TH2 kích thích tế bào B tạo ra kháng thể. Miễn dịch tế bào cũng thể hiện mức độ linh hoạt và khả năng thích ứng cao khi đối mặt với các mầm bệnh khác nhau.
Khả năng miễn dịch tế bào không phải là một thực thể đơn lẻ. Nó bao gồm nhiều loại tế bào phối hợp với nhau để thực hiện các nhiệm vụ phòng thủ.
Ngoài vai trò chống nhiễm trùng, khả năng miễn dịch tế bào còn liên quan mật thiết đến nhiều bệnh tự miễn. Ví dụ, các bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp và bệnh đa xơ cứng có thể được coi là kết quả của phản ứng miễn dịch tế bào bị rối loạn điều hòa. Trong những bệnh này, khả năng miễn dịch tế bào bị kích hoạt quá mức và tấn công các mô tự thân, dẫn đến viêm và tổn thương.
Hiện tại, cộng đồng khoa học vẫn đang tìm hiểu sâu hơn về khả năng miễn dịch tế bào và các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ phát triển hơn nữa các phương pháp điều trị mới thông qua miễn dịch tế bào. Ví dụ, việc sử dụng liệu pháp tế bào CAR-T để sửa đổi tế bào T của chính bệnh nhân nhằm tấn công tế bào ung thư đã cho thấy kết quả lâm sàng tốt. Với sự tiến bộ của công nghệ chỉnh sửa gen, nhiều liệu pháp tế bào nhắm mục tiêu hơn có thể được tạo ra trong tương lai, cho phép hệ thống miễn dịch chống lại các mầm bệnh khác nhau hiệu quả hơn.
Mô hình hoạt động của khả năng miễn dịch tế bào cho phép chúng ta suy nghĩ lại về tính đa dạng và phức tạp của các phản ứng miễn dịch. Khi chúng ta hiểu được vai trò riêng biệt của các tế bào khác nhau trong khả năng phòng vệ miễn dịch, liệu chúng ta có thể ứng phó với các thách thức bệnh tật hiệu quả hơn không?