Trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay, giáo dục đã trở thành vấn đề quan trọng được mọi quốc gia quan tâm. Tuy nhiên, trước những hệ thống giáo dục khác nhau, làm thế nào để đánh giá và rút ra bài học kinh nghiệm thành công cũng như thất bại của các quốc gia là một bài toán khó. Đây chính là sức hấp dẫn của môn học giáo dục so sánh, có thể giúp chúng ta hiểu sâu sắc cơ chế vận hành của hệ thống giáo dục ở nhiều quốc gia và khám phá những ảnh hưởng văn hóa, xã hội đằng sau chúng.
Giáo dục so sánh là một môn khoa học xã hội nhằm phân tích và đánh giá hệ thống giáo dục của các quốc gia khác nhau.
Theo nghiên cứu của các học giả, giáo dục so sánh có 5 mục đích chính. Thứ nhất, nó cố gắng mô tả các hệ thống, quy trình hoặc kết quả giáo dục; thứ hai, hỗ trợ phát triển các tổ chức và hoạt động giáo dục; thứ ba, nêu bật mối quan hệ giữa giáo dục và xã hội; thứ tư, thiết lập các tuyên bố phổ quát về giáo dục vượt qua biên giới quốc gia; , giúp Thế hệ hiện tại hiểu được sự liên quan của hệ thống giáo dục ngày nay với quá khứ.
Nhiều vấn đề giáo dục quan trọng được giải thích tốt nhất từ góc độ quốc tế và so sánh.
Mặc dù giáo dục so sánh đôi khi bị hiểu lầm là chỉ giới hạn trong việc nghiên cứu so sánh các quốc gia khác nhau, nhưng trên thực tế, các học giả trong lĩnh vực này cũng nghiên cứu các thể chế quốc tế, hợp tác quốc tế và tác động của chúng đối với hệ thống giáo dục. Ví dụ, các nghiên cứu PISA và TIMSS quy mô lớn đã có những đóng góp quan trọng cho giáo dục so sánh thông qua phân tích vĩ mô các tập dữ liệu khổng lồ.
Cơ sở lý thuyết của giáo dục so sánh rất đa dạng, từ chủ nghĩa chức năng cấu trúc đến chủ nghĩa hậu thuộc địa. Những lý thuyết này không chỉ giúp phân tích hoạt động bên trong của hệ thống giáo dục mà còn hỗ trợ tìm hiểu xem giáo dục bị ảnh hưởng như thế nào bởi các lực lượng quốc tế. Việc khám phá những lý thuyết này giúp hình thành một bức tranh toàn diện về giáo dục và cho phép các học giả hiểu được tầm quan trọng của giáo dục trong bối cảnh toàn cầu.
Quan điểm của chủ nghĩa hậu thuộc địa giúp mọi người hiểu được tác động của hệ thống giáo dục thuộc địa và hậu thuộc địa đối với quá trình hội nhập văn hóa.
Với sự tăng tốc của toàn cầu hóa, nhiều quốc gia đang phải đối mặt với thách thức học tập từ các chính sách giáo dục. Các nhà phê bình thường đặt câu hỏi về cái gọi là "học tập chính sách", cho rằng các chính sách nên phát triển một cách tự nhiên dựa trên nhu cầu địa phương hơn là dựa trên các trường hợp thành công ở các quốc gia khác. Tuy nhiên, nhiều học giả về giáo dục so sánh nhấn mạnh rằng nhiều thách thức mà hệ thống giáo dục phải đối mặt là phổ biến và việc học có thể học được từ những thành công cũng như thất bại của các bối cảnh khác.
Ở châu Mỹ Latinh, mặc dù lịch sử phát triển của giáo dục so sánh còn tương đối tụt hậu nhưng với sự can thiệp của các tổ chức quốc tế và thực hiện hàng loạt cải cách giáo dục, các nghiên cứu liên quan đã dần gia tăng. Những nghiên cứu này giúp tiết lộ xu hướng giáo dục ở các quốc gia và tác động chính sách tương ứng.
Trong tương lai, với sự hợp tác quốc tế ngày càng sâu rộng và sự tiến bộ của công nghệ giáo dục, hướng nghiên cứu của giáo dục so sánh có thể được mở rộng hơn nữa để liên quan đến nhiều công nghệ, văn hóa mới nổi hơn và tác động của những thay đổi xã hội. Vì vậy, làm thế nào để tiếp tục phát huy hiệu quả cải cách giáo dục từ góc độ toàn cầu vẫn là một chủ đề đáng suy ngẫm.
Giáo dục so sánh không chỉ là so sánh dữ liệu mà quan trọng hơn là hiểu biết về ý nghĩa văn hóa và xã hội đằng sau nó.
Khi khám phá hệ thống giáo dục của nhiều quốc gia khác nhau, chúng ta nên liên tục suy ngẫm về: Liệu chúng ta có thể rút ra trí tuệ từ các nền văn hóa giáo dục khác nhau để thúc đẩy tiến bộ giáo dục của đất nước mình không?