Trong ngữ pháp, danh từ là từ dùng để chỉ sự vật cụ thể hoặc trừu tượng, bao gồm sinh vật, địa điểm, hành động, phẩm chất, trạng thái tồn tại hoặc ý tưởng. Danh từ có thể xuất hiện dưới dạng chủ ngữ hoặc tân ngữ trong cụm từ, mệnh đề hoặc câu. Định nghĩa của danh từ còn phức tạp hơn nữa vì chúng được sử dụng khác nhau về mặt ngữ pháp trong các ngôn ngữ khác nhau.
Phạm trù ngữ pháp (loại từ) của một danh từ chủ yếu phụ thuộc vào cách nó kết hợp với các phạm trù từ vựng khác, điều này cũng làm cho việc phân loại và đặc điểm của danh từ trở nên khá quan trọng trong lý thuyết ngôn ngữ học.
Danh từ trong tiếng Anh thường là danh từ chung hoặc danh từ riêng. Những danh từ này có thể được sử dụng với determiners, articles và modified adjectives, và có thể đóng vai trò là từ trung tâm của cụm danh từ. Mặc dù đại từ theo truyền thống được coi là một phạm trù riêng biệt, nhưng trong lý thuyết ngôn ngữ học hiện đại, chúng thường được coi là một phạm trù con của danh từ.
Bối cảnh lịch sửKhái niệm về các loại từ đã được mô tả trong ngữ pháp tiếng Phạn từ đầu thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên. Trong tác phẩm Nilukta của Yasika, danh từ (nāma) là một trong bốn thành phần chính của bài phát biểu. Từ tương đương trong tiếng Hy Lạp cổ là ónoma (ὄνομα), được đề cập trong Cratierus của Plato và được liệt kê là một trong tám loại từ trong Nghệ thuật ngữ pháp của ông vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên. Trong thời kỳ này, thuật ngữ tiếng Latin cho danh từ là nōmen, và những từ này liên quan đến "tên", nghĩa là chúng không chỉ đại diện cho những thứ cụ thể mà còn liên quan đến một số hình thức nhận dạng.
Danh từ được phân loại theo các dạng ngữ pháp, chẳng hạn như giống, cách và số, đây là các đặc tính riêng của ngôn ngữ gây ra những biến thể nhất định về mặt cấu trúc trong danh từ ở các ngôn ngữ khác nhau.
Danh từ có thể được phân loại theo một số tính chất khác nhau, tùy thuộc vào cách chúng xuất hiện trong ngôn ngữ. Ở một số ngôn ngữ, danh từ được phân loại dựa trên đặc điểm hình thái (như tiền tố hoặc hậu tố) và mối quan hệ cú pháp. Ví dụ, trong tiếng Anh, danh từ có thể được ghép với mạo từ, nhưng trong tiếng Nga lại không có đặc điểm như vậy.
Giới tínhTrong nhiều ngôn ngữ, danh từ có giới tính ngữ pháp, thường là giống đực, giống cái hoặc trung tính. Trong tiếng Pháp, dạng số ít của danh từ giống đực là le, và dạng số ít của danh từ giống cái là la. Giống của danh từ thường liên quan đến hình dạng hoặc kiểu biến cách của danh từ, điều này đặc biệt rõ ràng trong tiếng Ý và tiếng Rumani.
Danh từ riêng (ví dụ: Ấn Độ, Phi Mã, Sao Mộc) biểu thị những thực thể riêng biệt, trong khi danh từ chung mô tả một lớp thực thể, chẳng hạn như quốc gia, động vật, hành tinh, v.v. Trong tiếng Anh, hầu hết danh từ riêng đều viết hoa trong mọi trường hợp, không giống như danh từ chung.
Danh từ đếm được có thể ở dạng số nhiều và có thể kết hợp với lượng từ và mạo từ bất định, chẳng hạn như một số danh từ như chair, nose và opportunity. Danh từ không đếm được không thể có dạng số nhiều và không thể kết hợp với các từ chỉ số. Ví dụ, từ "furniture" thường không được diễn đạt là "furnitures", mặc dù các đồ nội thất có thể đếm được.
Danh từ tập hợp là những danh từ, ngay cả khi được sử dụng theo ngữ pháp ở dạng số ít, vẫn dùng để chỉ nhiều cá nhân hoặc thực thể riêng biệt. Những danh từ này có thể theo sau bởi một động từ số ít hoặc số nhiều, và trong tiếng Anh, động từ số ít thường được dùng khi theo sau một tập thể như một đơn vị, trong khi động từ số nhiều được ưu tiên khi nhấn mạnh vào từng thành viên riêng lẻ.
Một cụm danh từ thường có một danh từ chung, danh từ riêng hoặc đại từ làm trung tâm. Cụm danh từ có thể là thành phần duy nhất hoặc có thể được bổ nghĩa bằng các từ hạn định và từ hạn định. Ví dụ, trong câu “Con chó ngồi cạnh cô Kurtis và vẫy đuôi”, các cụm danh từ trong câu là “con chó”, “cô Kurtis” và “cái đuôi của cô ấy”.
Mối quan hệ giữa danh từ và các thành phần khác của bài phát biểu rất quan trọng. Danh từ và cụm danh từ thường có thể được thay thế bằng đại từ để tránh lặp lại hoặc để làm rõ nhận dạng.
Định nghĩa và phân loại danh từ không chỉ quan trọng đối với các nhà ngôn ngữ học mà còn có thể giúp công chúng hiểu sâu hơn về nền văn hóa đằng sau ngôn ngữ và quá trình phát triển của nó. Vậy, trong quá trình phát triển ngôn ngữ, sự thay đổi và phân loại danh từ ảnh hưởng như thế nào đến cách nhận thức và biểu đạt văn hóa của chúng ta?