Thí nghiệm Bell, hay bài kiểm tra bất đẳng thức Bell, được thiết kế để kiểm tra lý thuyết cơ học lượng tử và thách thức mà nó đặt ra đối với khái niệm về thực tại địa phương của Albert Einstein. Nghiên cứu này được lấy cảm hứng từ những cuộc thảo luận sôi nổi của Einstein với những người tiên phong về vật lý lượng tử vào đầu thế kỷ 20, đặc biệt là Niels Bohr. Với sự phát triển của khoa học và công nghệ, kết quả của thí nghiệm Bell không chỉ thách thức sự hiểu biết của chúng ta về thực tại vật lý mà còn khơi dậy một suy tư triết học sâu sắc.
Là một chỉ số đánh giá các dự đoán trong vật lý lượng tử và cổ điển, bất đẳng thức Bell đã trở thành chìa khóa để kiểm tra lý thuyết biến ẩn cục bộ.
Thí nghiệm Bell bắt đầu vào năm 1935, khi Einstein, Podolsky và Rosen xuất bản một bài báo đề cập đến nghịch lý mà cơ học lượng tử gặp phải khi đo các hạt vướng víu, sau này được gọi là nghịch lý EPR. Cốt lõi của bài viết này là đặt câu hỏi về tính toàn vẹn của cơ học lượng tử đối với thực tế vật lý và nâng cao khả năng xảy ra các biến số ẩn. Theo thời gian, định lý Bell, do John Stuart Bell đề xuất vào năm 1964, đã cung cấp thêm bằng chứng cho thấy không thể có một lý thuyết biến ẩn cục bộ có thể tái tạo đầy đủ các dự đoán lượng tử.
Trong thí nghiệm, các nhà nghiên cứu đã quan sát các đặc điểm của một cặp hạt vướng víu, chẳng hạn như spin hoặc độ phân cực của chúng. Các thí nghiệm được thiết kế để kiểm tra xem liệu các dự đoán tương ứng với chủ nghĩa hiện thực cục bộ có bị cơ học lượng tử làm nhiễu hay không. Việc vi phạm bất đẳng thức Bell có nghĩa là lý thuyết biến ẩn cục bộ không còn đúng. Kết quả này có ý nghĩa rất lớn trong sự hiểu biết của con người về thế giới tự nhiên.
Quan trọng nhất, kết quả của những thí nghiệm này ủng hộ chắc chắn các lý thuyết về vật lý lượng tử mà vật lý cổ điển ngày càng không thể giải thích được.
Kể từ những năm 1970, các nhà khoa học đã tiến hành nhiều cuộc thử nghiệm Bell, sử dụng các bài kiểm tra não photon để kiểm tra tính khả thi của những hiệu ứng lượng tử này. Những thí nghiệm này không chỉ cần vượt qua những thách thức kỹ thuật như loại bỏ các kết quả dương tính giả và lỗ hổng trong thiết kế thí nghiệm mà còn phải đưa ra các kỹ thuật đo lường mới để cải thiện độ chính xác. Vào năm 2015, một số nhóm nghiên cứu độc lập đã tiến hành thử nghiệm Bell "không có lỗi", lần đầu tiên thử nghiệm này kiểm tra toàn diện sự tồn tại của các biến ẩn cục bộ.
Thí nghiệm Bell không chỉ định nghĩa lại sự hiểu biết của chúng ta về thế giới vi mô mà còn thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực mới nổi như điện toán lượng tử và mật mã lượng tử. Các đặc tính của vướng víu lượng tử được coi là nền tảng để đạt được giao tiếp an toàn, điều này rất quan trọng đối với bảo mật thông tin và cải thiện sức mạnh tính toán.
Những diễn biến này khiến chúng ta phải suy nghĩ sâu hơn: Trong thế giới lượng tử này, xung đột giữa thuyết tất định và tính ngẫu nhiên ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta như thế nào?
Với việc đào sâu các thí nghiệm và sự cải tiến của công nghệ lượng tử, những mâu thuẫn mà thí nghiệm Bell bộc lộ vẫn đang truyền cảm hứng cho các nhà khoa học và triết gia suy nghĩ lại về thực tế. Bản chất thực sự của thế giới lượng tử này là gì? Chúng ta nên giải thích thế nào về những hiện tượng có vẻ phi thường này?