Thực vật học là môn khoa học nghiên cứu sự tương tác giữa cấu trúc thực vật, loài và môi trường của chúng. Vào thời cổ đại, việc con người khám phá và sử dụng thực vật đã đặt nền móng cho tác dụng chữa bệnh của thuốc thảo dược. Kể từ những ngày đầu của xã hội săn bắt hái lượm, người cổ đại đã quan sát và thử nghiệm với thực vật để hiểu loại thực vật nào có giá trị ăn được, loại thực vật nào có thể là chất độc và loại thực vật nào có khả năng chữa bệnh. Những thực hành ban đầu này đã đặt nền móng cho ngành thảo dược học sau này cũng như thực vật học chính thức. Không chỉ vậy, tác dụng chữa bệnh của thuốc thảo dược còn liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của thực vật học, một quá trình đã ảnh hưởng sâu sắc đến quan điểm của nhiều nền văn hóa khác nhau về sức khỏe và y học.
Mối quan hệ giữa con người và thực vật đã cho thấy tầm quan trọng của sự tương sinh, cộng sinh từ xa xưa cho đến nay.
Việc sử dụng ma túy sớm chủ yếu dựa trên kinh nghiệm. Thời gian trôi qua, con người phát hiện ra rằng một số loại cây không chỉ có tác dụng làm no bụng mà còn có tác dụng đáng kể trong việc điều trị các bệnh cụ thể. Nhiều nền văn hóa cổ đại đã ghi lại những khám phá này, và các văn bản như Kinh Vệ Đà của Ấn Độ và Compendium of Materia Medica của Trung Quốc đều trình bày chi tiết về công dụng chữa bệnh của thực vật. Trong số đó, cuốn "Compendium of Materia Medica" do Li Shizhen biên soạn vào thời nhà Minh và trở thành tác phẩm kinh điển cho thế hệ sau về nghiên cứu thực vật và thuốc thảo dược.
Việc sử dụng thuốc thảo dược không chỉ đóng vai trò quan trọng trong văn hóa phương Đông mà truyền thống y học Hy Lạp ở phương Tây cũng rất coi trọng tác dụng chữa bệnh của cây cỏ.
Trong thời Trung cổ, với sự phát triển của các tu viện Thiên chúa giáo, nhiều tu viện có vườn thảo dược. Các loại cây được trồng trong những khu vườn này bao gồm nhiều loại thảo mộc khác nhau được cho là có tác dụng chữa bệnh vào thời điểm đó. Những khu vườn thảo mộc này đã trở thành cơ sở cho nghiên cứu y học và thực vật, nhiều bác sĩ và học giả phương Tây bắt đầu nghiên cứu thực vật một cách có hệ thống để nâng cao hiệu quả và độ an toàn của chúng. Điều này giúp mọi người hiểu được thực vật tác động như thế nào đến cơ thể, đặt nền móng cho sự phát triển của các loại thuốc hiện đại.
Với sự ra đời của thời Phục hưng, phương pháp luận khoa học bắt đầu thay thế dần chủ nghĩa kinh nghiệm trước đó. Thông qua thí nghiệm và quan sát, các nhà khoa học dần dần hệ thống hóa các đặc tính của thực vật và xuất bản hàng loạt sách về thảo dược. Hệ thống danh pháp của Carl Linnaeus ra đời vào thế kỷ 18, cung cấp một phương pháp đặt tên thực vật và hướng dẫn phát triển nghiên cứu thực vật sang các khía cạnh chi tiết hơn.
Tiến bộ khoa học đã khiến việc nghiên cứu thực vật không còn giới hạn ở các hồ sơ tài liệu mà đã trở thành một ngành khoa học thực nghiệm.
Với sự phát triển của gen, thực vật học hiện đại đã kết hợp nhiều công nghệ tiên tiến để nâng cao hiểu biết về thực vật. Các nhà khoa học sử dụng phương pháp sinh học phân tử để khám phá các quá trình sinh hóa bên trong thực vật và sử dụng kiến thức này để phát triển các loại thuốc và cây trồng mới nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại. Ngoài ra, hệ sinh thái thực vật còn đóng vai trò không thể thiếu trong an ninh lương thực toàn cầu và bảo vệ môi trường.
Từ các thí nghiệm thảo dược cổ xưa đến nghiên cứu di truyền thực vật hiện đại, việc khám phá thực vật của con người ngày càng sâu rộng. Dù trong việc phòng bệnh hay phát triển các loại thuốc mới, giá trị của thực vật ngày càng trở nên nổi bật. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển nhanh chóng này, liệu chúng ta có thể luôn giữ được sự tôn trọng, trân trọng thiên nhiên này hay không?