Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng (GMS) là khu vực đa quốc gia ở Đông Nam Á bao gồm lưu vực sông Mê Kông hùng vĩ. Khu vực này không chỉ là nơi sinh sống của hơn 300 triệu người mà còn là một trong những điểm nóng về đa dạng sinh học quan trọng nhất thế giới do có nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa không thể thay thế. Kể từ khi Ngân hàng Phát triển Châu Á đưa ra kế hoạch phát triển vào năm 1992, mối quan hệ giữa sáu nước đã dần đi vào chiều sâu, hình thành cơ chế hợp tác kinh tế tốt hơn và nỗ lực bảo đảm khu vực có thể thịnh vượng và cùng tồn tại hài hòa.
“Các nguồn tài nguyên và đa dạng sinh học của khu vực sông Mê Kông mở rộng đang phải đối mặt với những mối đe dọa chưa từng có trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay.”
Trong hơn hai thập kỷ, sáu quốc gia Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng đã hợp tác với nhau theo Chương trình hợp tác kinh tế để đạt được tầm nhìn thịnh vượng, hội nhập và hòa hợp. Kế hoạch này áp dụng chiến lược ba mũi nhọn (ba chữ C): tăng cường cơ sở hạ tầng, tăng cường hội nhập thị trường và xây dựng ý thức cộng đồng chung. Tuy nhiên, khi hoạt động kinh tế mở rộng, những sự hợp tác này cũng làm dấy lên mối lo ngại liên tục về các vấn đề môi trường, bao gồm tác động của phát triển nông nghiệp, nhu cầu năng lượng và mở rộng đô thị.
Sự đa dạng về địa lý và khí hậu của Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng đã tạo nên sự đa dạng sinh học phong phú. Theo Quỹ Động vật hoang dã Thế giới, khu vực này có hơn 20.000 loài thực vật, 1.300 loài cá, 1.200 loài chim và 800 loài lưỡng cư và bò sát. Tuy nhiên, những nguồn tài nguyên thiên nhiên này đang phải đối mặt với những mối đe dọa to lớn, chủ yếu là từ những thay đổi về môi trường do phát triển kinh tế gây ra.
"Sự phát triển kinh tế nhanh chóng, kết hợp với sự gia tăng dân số và thay đổi mô hình tiêu dùng đã trở thành nguyên nhân chính gây ra tình trạng mất mát lớn về đa dạng sinh học."
Khi các hoạt động phát triển tiến triển, ngày càng nhiều môi trường sống tự nhiên bị phá hủy, dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học. Diện tích rừng che phủ ở khu vực Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng đã giảm một phần ba kể từ những năm 1970 và dự kiến sẽ giảm thêm một nửa vào năm 2030, gây ra những thách thức lớn đối với sinh kế của người dân địa phương.
Những động lực chính gây ra nạn phá rừng trong khu vực bao gồm việc mở rộng các đồn điền cao su và dầu cọ không bền vững, phát triển cơ sở hạ tầng và khai thác gỗ trái phép. Những hoạt động này, kết hợp với ô nhiễm nước và biến đổi khí hậu, đang phá hủy các hệ sinh thái bền vững của khu vực. Đối với 40 triệu người sống phụ thuộc vào nghề cá, đây là mối đe dọa không thể bỏ qua.
Trước những thách thức này, các nhóm môi trường trong khu vực và các tổ chức quốc tế như Chương trình Môi trường Liên hợp quốc và Quỹ Động vật hoang dã Thế giới đang hành động để thực hiện các kế hoạch bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
"Tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu chắc chắn đã làm trầm trọng thêm các vấn đề môi trường này."
Trong khuôn khổ phát triển bền vững, làm thế nào để cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ sinh thái trong phát triển tương lai đã trở thành vấn đề lớn mà Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng phải đối mặt. Đối mặt với rất nhiều thách thức sinh thái, liệu chúng ta có thể tìm ra giải pháp phù hợp để bảo vệ vùng đất quý giá này và hệ sinh thái phong phú của nó không?