Trong hệ sinh thái, quá trình lão hóa của thực vật đóng vai trò then chốt. Lão hóa thực vật là một quá trình phức tạp và nhiều mặt, không chỉ liên quan đến việc kết thúc vòng đời mà còn liên quan đến việc tái sử dụng tài nguyên và tiến hóa di truyền. Quá trình lão hóa của cây bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố sinh lý, đặc biệt là các hormone thực vật; các hormone này điều hòa quá trình sinh trưởng và lão hóa của cây theo nhiều cách khác nhau. Bài viết này sẽ xem xét sâu hơn về vai trò và tác động của hai loại hormone thực vật chính là ethylene và gibberellin đối với quá trình lão hóa của thực vật.
Quá trình lão hóa của thực vật, còn được gọi là lão hóa thực vật, đề cập đến những thay đổi không thể đảo ngược xảy ra theo thời gian trong quá trình sinh trưởng của thực vật. Một mặt, chất diệp lục bị phân hủy trong quá trình lão hóa của lá, làm lộ ra các sắc tố khác, dẫn đến sự thay đổi màu sắc của lá vào mùa thu; mặt khác, cây già sẽ tái chế các chất dinh dưỡng, chẳng hạn như nitơ, vào các mô non hoặc cơ quan dự trữ. Chiến lược tái phân bổ nguồn lực độc đáo của nó.
Hormone thực vật đóng một vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa, bao gồm các hormone như ethylene, axit abscisic, axit jasmonic và axit salicylic, đều là những chất thúc đẩy quá trình lão hóa.
Trong số các hormone này, ethylene đặc biệt quan trọng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người đột biến thiếu khả năng cảm nhận ethylene thường có dấu hiệu lão hóa chậm. Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng axit jasmonic và axit salicylic đóng vai trò khác nhau trong các loại lão hóa khác nhau. Loại trước đặc biệt nổi bật trong quá trình lão hóa do căng thẳng, trong khi axit salicylic thiên về quá trình lão hóa phát triển.
Cây hàng năm sống ở dạng hạt và chết vào cuối mỗi mùa, trong khi cây lâu năm làm phong phú hệ thống rễ của chúng thông qua sự phát triển liên tục và có tính cạnh tranh cao hơn.
Cây hàng năm và cây lâu năm sử dụng các chiến lược khác nhau để sinh tồn thuộc địa. Cây hàng năm tập trung vào sinh sản, trong khi cây lâu năm giữ lại hệ thống rễ và nguồn lực ổn định cho sự phát triển của chúng. Những chiến lược như vậy có những ưu và nhược điểm. Cây hàng năm thường dựa vào sự đa dạng di truyền cao hơn để thích nghi với môi trường, trong khi cây lâu năm có lợi thế là qua mùa đông và có thể bắt đầu phát triển nhanh hơn vào mùa xuân năm sau.
Việc tự cắt tỉa cây có thể được coi là một chiến lược phân bổ nguồn lực hiệu quả. Khi các bộ phận của lá hoặc rễ không còn hiệu quả nữa, chúng sẽ bị loại bỏ để phân bổ nguồn lực cho các bộ phận có năng suất cao hơn.
Lý thuyết này giải thích cách thực vật tự điều chỉnh khi chúng lớn lên. Ví dụ, khi một số lá hoặc rễ không hấp thụ hiệu quả chất dinh dưỡng, cây sẽ tự động cắt tỉa những bộ phận này và phân phối lại chất dinh dưỡng đến những bộ phận đang tìm kiếm sự tăng trưởng, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của toàn bộ cây.
Mặc dù nghiên cứu về sự lão hóa của thực vật vẫn còn ở giai đoạn đầu nhưng nhiều học giả cho rằng quá trình lão hóa của thực vật chủ yếu là do sự thay đổi của hormone tăng trưởng. Hai hormone ethylene và axit abscisic rất quan trọng đối với quá trình rụng lá và lão hóa. Đặc biệt, phần lớn hiện tượng rụng lá được coi là có liên quan chặt chẽ đến việc sản xuất ethylene.
Sự lão hóa của hạt giống có thể dẫn đến những thay đổi lớn trong chiến lược sản xuất và sự tổn hại cũng như tích lũy DNA là một trong những yếu tố chính.
Đối với cây trồng, hiệu suất nảy mầm của hạt giống là một chỉ số sản xuất quan trọng và tuổi tác có thể dẫn đến sự tích tụ các tổn thương DNA. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng tổn thương DNA ở một số hạt giống trong môi trường khô ráo sẽ tăng dần khi thời gian bảo quản tăng lên, điều này càng ảnh hưởng đến tỷ lệ sống sót của chúng.
Nhìn vào quá trình lão hóa của thực vật, chúng ta hiểu thực vật ảnh hưởng như thế nào đến quá trình sinh trưởng và lão hóa của chính chúng thông qua việc điều chỉnh hormone một cách chính xác. Đồng thời, trong quá trình này, chúng tôi cũng chứng kiến sự phát triển của các chiến lược thực vật khác nhau và trí tuệ sinh tồn của chúng. Trong tương lai, khi khoa học tiến bộ, chúng ta sẽ sử dụng những kiến thức này như thế nào để cải thiện sản xuất nông nghiệp và bảo vệ môi trường tốt hơn?