Trong cuộc sống nhịp độ nhanh ngày nay, việc làm chủ cảm xúc và hành vi của mình không chỉ quan trọng đối với sức khỏe tinh thần cá nhân mà còn đối với chất lượng của các mối quan hệ giữa các cá nhân. Khái niệm làm chủ bản thân bao hàm nhiều khía cạnh, từ khả năng kiểm soát nhận thức của chúng ta đến cách quản lý hiệu quả cảm xúc, động lực và môi trường xã hội. Hiểu những khái niệm này và học cách áp dụng những chiến lược này có thể giúp chúng ta đối phó tốt hơn với những thách thức trong cuộc sống hàng ngày.
Kiểm soát trong tâm lý học đề cập đến khả năng hoặc nhận thức của một người trong việc gây ảnh hưởng đến bản thân, người khác, môi trường hoặc các tình huống nhất định.
Đầu tiên, hiểu nhận thức về quyền kiểm soát
là một bước quan trọng trong việc cải thiện khả năng tự làm chủ. Nhận thức kiểm soát đề cập đến niềm tin của một người vào khả năng của mình để đạt được kết quả mong muốn. Nghiên cứu cho thấy mức độ kiểm soát nhận thức cao có mối liên hệ chặt chẽ với sức khỏe và các mối quan hệ tốt hơn. Giả sử một người tin rằng họ có quyền kiểm soát mọi khía cạnh trong công việc và cuộc sống, họ có xu hướng trải nghiệm mức độ hài lòng và hạnh phúc cao hơn.
Thứ hai, kiểm soát kỳ vọng
cũng đóng một vai trò quan trọng. Điều này đề cập đến mức độ ảnh hưởng mà một người mong muốn có được trong một mối quan hệ hoặc môi trường. Nhiều nghiên cứu chỉ ra mối tương quan rõ ràng giữa kỳ vọng kiểm soát thấp và các vấn đề tâm lý. Khi các cá nhân không đạt được mức độ kiểm soát mà họ mong đợi, họ có thể cảm thấy lo lắng hoặc mất mát.
Những người có kỳ vọng cao về khả năng kiểm soát có xu hướng giải quyết vấn đề hiệu quả hơn và xây dựng mối quan hệ tốt trong tương tác xã hội so với những người có kỳ vọng thấp về khả năng kiểm soát.
Sau đó, chúng ta cần hiểu sâu hơn về kiểm soát nhận thức
, tức khả năng kiểm soát suy nghĩ và hành vi của một người. Kiểu kiểm soát này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định của chúng ta mà còn liên quan chặt chẽ đến tính linh hoạt của cá nhân. Nghiên cứu cho thấy khả năng kiểm soát nhận thức mạnh mẽ cho phép các cá nhân lựa chọn phản ứng một cách hiệu quả trước những thông tin mâu thuẫn, giúp giải quyết các thách thức khác nhau trong cuộc sống hàng ngày.
Không thể bỏ qua việc kiểm soát cảm xúc. Đây là khái niệm về kiểm soát cảm xúc
. Kiểm soát cảm xúc đề cập đến khả năng điều chỉnh các phản ứng bắt nguồn từ cảm xúc. Khi chúng ta có thể quản lý tốt cảm xúc của mình, cả trong công việc và cuộc sống cá nhân, chúng ta sẽ làm việc hiệu quả và hạnh phúc hơn. Mất kiểm soát cảm xúc thường dẫn đến việc không thể xử lý cảm xúc một cách lành mạnh, ảnh hưởng thêm đến các mối quan hệ.
Kiểm soát cảm xúc không chỉ giúp chúng ta bình tĩnh mà còn cải thiện hiệu suất của chúng ta trong các tình huống xã hội, từ đó cải thiện khả năng tương tác của chúng ta với người khác.
Ngoài ra, Kiểm soát động lực
đề cập đến khả năng một người hành động dựa trên ý định chứ không phải là sự thúc đẩy hoặc cảm xúc. Ví dụ, khả năng học tập hàng ngày của một sinh viên dù không thích thú là một ví dụ về kiểm soát động lực trong công việc. Kỷ luật tự giác như vậy không chỉ giúp đạt được mục tiêu học tập mà còn cải thiện năng lực bản thân.
Sau đó là Kiểm soát ức chế
, đề cập đến việc cho phép các cá nhân linh hoạt ngăn chặn những suy nghĩ hoặc hành vi nhất định và chọn các phương án khác hiệu quả hơn. Khi kiểm soát ức chế không thành công, các cá nhân có thể cư xử bốc đồng và không thể kiểm soát cảm xúc hoặc hành vi của mình, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và khả năng tương tác xã hội của họ.
Khiếm khuyết trong khả năng kiểm soát ức chế có liên quan đến nhiều loại rối loạn tâm lý, bao gồm rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), vì vậy việc tăng cường khả năng này là một nhiệm vụ tâm lý quan trọng.
Hơn nữa, Kiểm soát xã hội
cũng là một phần của tự chủ, ảnh hưởng đến khả năng học tập và hiệu suất của một người trong môi trường xã hội. Quản lý hiệu quả hành vi của một người trong xã hội về cơ bản có thể nâng cao hiệu suất của một người trong bất kỳ tình huống xã hội nào. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển cá nhân mà còn giúp nâng cao sự gắn kết nhóm và hiệu quả làm việc.
Trong môi trường xã hội luôn thay đổi này, khả năng tự chủ
đặc biệt quan trọng. Khi có thể sử dụng linh hoạt các chiến lược kiểm soát này trong nhiều tình huống khác nhau, chúng ta không chỉ có thể cải thiện sức khỏe tâm thần cá nhân mà còn tăng cường mối quan hệ tốt với người khác và hình thành mạng lưới xã hội tích cực.
Khả năng tự chủ tốt không chỉ là kiềm chế những cơn bốc đồng mà còn là sự khôn ngoan trong việc lựa chọn những hành vi tốt hơn để đạt được mục tiêu lâu dài.
Cuối cùng, bằng cách học và thực hành những chiến lược tự kiểm soát này, chúng ta có thể cải thiện sức khỏe tinh thần và các mối quan hệ của mình một cách hiệu quả. Những khả năng này không phải bẩm sinh mà có thể được phát triển dần dần thông qua quá trình suy ngẫm và luyện tập. Cho dù đó là việc học tập, công việc hay các mối quan hệ cá nhân, mọi người đều có khả năng làm chủ cuộc sống của chính mình. Bạn đã sẵn sàng đón nhận thử thách làm chủ bản thân này chưa?