Language
Country/Area
No result found
Bí mật của hệ thống xã hội-sinh thái: Làm thế nào để thiên nhiên và xã hội hòa nhập liền mạch?
Hệ thống xã hội - sinh thái (SES), là một khuôn khổ tích hợp thừa nhận sự phụ thuộc lẫn nhau giữa con người và thiên nhiên, là nền tảng quan trọng của quản lý môi trường và phát triển bền vững ngày nay. Các hệ thống này không chỉ liên quan đến môi trường địa lý và sinh thái mà còn liên quan đến động lực của xã hội loài người, tạo thành một mạng lưới phức tạp và thích ứng.
Hệ thống xã hội-sinh thái là một đơn vị sinh học-địa-vật lý liên tục tương tác với các tác nhân và thể chế xã hội có liên quan và thể hiện những phẩm chất phục hồi.
Theo truyền thống, khoa học xã hội và khoa học tự nhiên được tách biệt khá rõ ràng trong nghiên cứu về hệ thống xã hội - sinh thái, dẫn đến sự mất kết nối giữa hành vi của con người và quản lý sinh thái. Tuy nhiên, theo thời gian, các học giả bắt đầu nhận ra rằng ranh giới này là nhân tạo và không hiệu quả. Vào những năm 1970 và 1980, các lĩnh vực nghiên cứu mới nổi như đạo đức môi trường, sinh thái chính trị và kinh tế sinh thái đã mở ra các cuộc đối thoại liên ngành nhấn mạnh đến nhu cầu xem xét các yếu tố xã hội khi tìm hiểu hệ sinh thái.
Các học giả ngày càng nhận ra rằng mối liên hệ giữa các hệ thống xã hội và sinh thái được hình thành thông qua các cơ chế phản hồi và cả hai hệ thống đều thể hiện khả năng phục hồi và tính phức tạp.
Hệ thống sinh thái xã hội nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa môi trường sinh thái và động lực xã hội. Khái niệm này lần đầu tiên được Berkes và Folke đề xuất, sau nhiều cuộc thảo luận sâu rộng của nhiều học giả, nó dần hình thành nên một khuôn khổ toàn diện bao gồm quản lý tài nguyên thiên nhiên và quản trị cộng đồng. Cách suy nghĩ liên ngành này cho phép đưa hành vi của con người vào các cân nhắc về sinh thái, phá vỡ quan điểm trước đây cho rằng con người là yếu tố bên ngoài của hệ sinh thái.
Những nghiên cứu này không chỉ xem xét việc sử dụng các nguồn lực vật chất mà còn tập trung vào các cấu trúc xã hội và tác động của chúng đến việc quản lý tài nguyên. Ví dụ, hệ thống kiến thức sinh thái truyền thống đóng vai trò không thể thiếu trong việc thiết lập mối liên hệ với các hệ sinh thái. Nhiều cộng đồng đã phát triển nhiều chiến lược quản lý thích ứng khác nhau để ứng phó với những thay đổi về môi trường dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về hệ sinh thái địa phương. Làm thế nào để cân bằng giữa kiến thức bản địa với các phương pháp nghiên cứu khoa học vẫn là một thách thức đối với quản lý môi trường hiện đại.
Tiềm năng xã hội hoặc văn hóa có thể được thể hiện như mạng lưới tích lũy các mối quan hệ giữa con người và giữa con người với các thể chế quản lý.
Trong các hệ thống xã hội-sinh thái phức tạp, tự tổ chức và phi tuyến tính là một trong những đặc điểm quan trọng của chúng. Trước những thay đổi của môi trường và những cú sốc bên ngoài, các hệ thống sẽ được tổ chức lại dựa trên lịch sử và cấu trúc bên trong của chúng. Lý thuyết chu kỳ thích nghi của Holling giải thích quá trình này, nhấn mạnh nhu cầu các hệ thống phải tìm được sự cân bằng giữa bảo tồn và sử dụng.
Khả năng thích ứng như vậy không chỉ phụ thuộc vào các yếu tố môi trường mà còn phụ thuộc vào tính linh hoạt của các thể chế xã hội và khả năng phản ứng của chúng. Ví dụ, một số vùng sinh thái ở Florida, chẳng hạn như Everglades, có cấu trúc thể chế và mức độ hợp tác giữa các bên liên quan rất khác so với Grand Canyon. Xung đột và bế tắc trong quá khứ khiến các hệ sinh thái này khó đổi mới và thích nghi, nhưng sự hợp tác và phản hồi giữa các bên liên quan ở Grand Canyon đang giúp khôi phục hệ sinh thái.
Trong các chiến lược quản lý hiệu quả, quản lý rủi ro phục hồi của hệ thống xã hội - sinh thái liên quan đến mức độ sốc mà hệ thống có thể hấp thụ để duy trì trong một trạng thái nhất định.
Vấn đề phát triển bền vững thường tiềm ẩn trong hệ thống xã hội - sinh thái, đòi hỏi không chỉ sự can thiệp của các nhà khoa học mà còn là nỗ lực chung của các nhà hoạch định chính sách và mọi thành phần trong xã hội. Việc sử dụng nghiên cứu về tính phức tạp và các phương pháp tiếp cận liên ngành để giải quyết những vấn đề này đã giúp nhiều tổ chức bắt đầu hiểu rằng bảo vệ hệ sinh thái và phát triển xã hội không phải là mâu thuẫn mà có thể củng cố lẫn nhau. Khi những thay đổi về môi trường toàn cầu ngày càng gia tăng, làm thế nào để thúc đẩy hình thức hợp tác liên ngành này ở phạm vi rộng hơn đã trở thành một trong những thách thức chính hiện nay.
Trước những thách thức trong tương lai, chúng ta nên suy nghĩ: Trong một hệ thống xã hội - sinh thái như vậy, làm thế nào chúng ta có thể đảm bảo sự phát triển hài hòa của thiên nhiên và xã hội để đạt được một tương lai bền vững?
