Trong hệ thống nông nghiệp toàn cầu, việc đánh giá chất lượng ngũ cốc đóng vai trò then chốt ở các giai đoạn chế biến và tiêu thụ khác nhau. Thành phần hóa học của ngũ cốc, đặc biệt là tinh bột, protein và độ ẩm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả ứng dụng và giá trị thị trường của sản phẩm.
Tùy theo yêu cầu sử dụng khác nhau mà tiêu chuẩn chất lượng của các loại ngũ cốc cũng thay đổi. Trong quá trình sản xuất ethanol, hàm lượng tinh bột rất quan trọng; trong sản xuất thực phẩm, thức ăn chăn nuôi thì hàm lượng protein, dầu và đường là những chỉ tiêu quan trọng không thể thiếu. Đối với ngành công nghiệp xay xát, tính nguyên vẹn của hạt là yếu tố quan trọng cần cân nhắc. Ngược lại, đối với người trồng ngũ cốc, tỷ lệ nảy mầm cao và khả năng ngủ của hạt là những đặc điểm cần được ưu tiên. Mặt khác, người tiêu dùng lại rất chú ý đến màu sắc và hương vị của ngũ cốc.
Chất lượng tổng thể của ngũ cốc bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm mô hình trồng trọt, thời điểm và cách thức thu hoạch, xử lý sau thu hoạch, quản lý bảo quản và phương pháp vận chuyển.
Việc đánh giá chất lượng hạt có thể tạm chia thành 10 yếu tố chính:
Đặc tính chất lượng hạt chủ yếu phụ thuộc vào hai yếu tố: yếu tố bên ngoài và yếu tố bên trong.
Các yếu tố bên ngoài bao gồm: tuổi tác, hạt bị vỡ, hạt chưa trưởng thành, tạp chất lạ, hạt bị nhiễm bệnh và độ ẩm. Các yếu tố nội tại bao gồm màu sắc, thành phần, trọng lượng riêng, mùi, hình dạng và kích thước. Màu sắc là yếu tố cơ bản quan trọng thường được sử dụng để phân loại lúa mì. Thành phần của ngũ cốc cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phân loại và tiếp thị.
Thành phần chính của ngũ cốc bao gồm: carbohydrate, protein, lipid, khoáng chất, chất xơ, axit phytic và tannin. Sự kết hợp chính xác của các thành phần này sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại ngũ cốc, di truyền, giống và phương pháp canh tác.
Hệ thống đánh giá và tiêu chuẩn hóa ngũ cốc đảm bảo rằng các lô ngũ cốc cụ thể đáp ứng các tiêu chuẩn mà các cơ quan quản lý thực phẩm như FDA Hoa Kỳ và FSA Vương quốc Anh yêu cầu. Ở nhiều nước, ngũ cốc được đánh giá chủ yếu dựa trên 4 đặc điểm sau:
Trọng lượng kiểm tra được coi là tiêu chuẩn truyền thống và đơn giản nhất để đánh giá chất lượng hạt. Thông thường, trọng lượng kiểm tra càng cao thì chất lượng càng tốt. Một tầm quan trọng khác của độ ẩm là độ ẩm quá mức có thể khiến hạt bị thối trong quá trình bảo quản, vì vậy điều quan trọng là phải kiểm soát độ ẩm trong phạm vi hợp lý.
Vật lạ vụn (FM) là một yếu tố quan trọng trong việc phân loại và phân loại hạt và những vật liệu này thường ảnh hưởng đến giá trị của sản phẩm cuối cùng. Hạt bị hư hỏng (DK) cũng là một chỉ tiêu đánh giá chất lượng hạt và chúng có tác động tiêu cực trực tiếp đến giá trị của hạt. Tiêu chuẩn chất lượng cho mỗi loại hạt quy định tỷ lệ hạt bị hư hỏng tối đa có thể chấp nhận được.
Đánh giá lúa mì bao gồm các tiêu chí về đặc tính thực vật, vật lý và hóa học. Các đặc tính vật lý, chẳng hạn như trọng lượng, độ cứng và màu sắc khi kiểm tra hạt, trở thành những yếu tố chính làm thay đổi giá trị thị trường. Mặc dù độ ẩm và hàm lượng protein của lúa mì không được sử dụng làm yếu tố đánh giá rõ ràng nhưng về cơ bản chúng ảnh hưởng đến chất lượng và sự phù hợp của lúa mì trong kinh doanh lúa mì.
Giống lúa mì, độ chín, điều kiện môi trường và phương pháp bảo quản đều sẽ ảnh hưởng đến đánh giá chất lượng cuối cùng.
Tiêu chuẩn chất lượng của gạo bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm nhưng không giới hạn ở kích thước, hình dạng, màu sắc và mức độ hư hỏng của hạt gạo. Năng suất và chất lượng gạo khi xay xát cũng phụ thuộc vào các yếu tố này. Nói chung, khi chấm điểm gạo, tốc độ nát và màu sắc của hạt gạo là những chỉ số chính quyết định chất lượng.
Khi nhu cầu về ngũ cốc của thị trường tiêu dùng ngày càng đa dạng thì tiêu chuẩn chất lượng của ngũ cốc ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm. Chất lượng ngũ cốc trong tương lai sẽ tiếp tục đáp ứng nhu cầu thị trường như thế nào? Liệu nó có kích hoạt sự xuất hiện của các tiêu chuẩn và công nghệ đánh giá mới không?