Khi thảo luận về năng lượng hạt nhân, urani-235 (235U) thường trở thành tâm điểm và được mệnh danh là "vua của phản ứng phân hạch". Đồng vị đặc biệt này, với các tính chất vật lý độc đáo, có ảnh hưởng không thể thiếu đến công nghệ sản xuất điện hạt nhân và chế tạo vũ khí. Uranium-235 là hạt nhân duy nhất trong tự nhiên có thể phân hạch bằng neutron nhiệt, đóng vai trò quan trọng trong nhiều phản ứng hạt nhân.
Trong năng lượng hạt nhân, nồng độ urani-235 phải cao hơn nồng độ có trong urani tự nhiên để hỗ trợ phản ứng phân hạch.
Uranium trong tự nhiên chủ yếu bao gồm urani-238 (238U), chiếm hơn 99%, trong khi urani-235 chỉ chiếm dưới 1%. Mặc dù uranium-238 cũng có những ứng dụng quan trọng nhưng nó không có khả năng phân hạch, điều này khiến uranium-235 đóng vai trò chủ chốt trong phát triển năng lượng hạt nhân và vũ khí hạt nhân. Trong sản xuất điện hạt nhân, hầu hết các lò phản ứng hạt nhân đều sử dụng urani làm giàu, trong đó hàm lượng urani-235 được tăng lên khoảng 3,5% đến 4,5%.
Quá trình rang và làm giàu urani là cần thiết để đảm bảo nó có thể được sử dụng trong lò phản ứng.
Có hai công nghệ thương mại chính để làm giàu urani: khuếch tán khí và máy ly tâm khí. Các quá trình này trước tiên chuyển đổi uranium thành uranium hexafluoride (UF6), sau đó chiết xuất sản phẩm có hàm lượng uranium-235 cao thông qua các biện pháp vật lý và hóa học. Trên toàn cầu, gần 90% hoạt động làm giàu uranium được thực hiện thông qua máy ly tâm khí vì hiệu suất cao và mức tiêu thụ năng lượng thấp.
Ngoài urani-235, các đồng vị urani khác như urani-236 và urani-238 cũng có công dụng riêng. Trong số đó, urani-236 tiêu thụ neutron cần thiết cho phản ứng phân hạch thông qua quá trình bắt giữ neutron, điều này làm cho urani-235 làm giàu cao trở nên quan trọng trong quá trình phản ứng hạt nhân.
Sự hiện diện của urani-235 có nồng độ cao không chỉ đảm bảo hiệu quả hoạt động của lò phản ứng hạt nhân mà còn tăng cường sức mạnh của vũ khí hạt nhân.
Các sản phẩm urani cụ thể, bao gồm urani làm giàu thấp (LEU), urani làm giàu cao (HEU) và urani làm giàu thấp cao (HALEU), cho phép sử dụng trong nhiều loại lò phản ứng khác nhau. Ví dụ, nhiều lò phản ứng mô-đun nhỏ cần HALEU để đảm bảo hoạt động. Trong sản xuất vũ khí hạt nhân, nồng độ chuẩn của HEU thường là trên 85%.
Việc giải thích và xử lý các loại urani khác nhau không chỉ giới hạn ở những thách thức về kinh tế và kỹ thuật mà còn phải đối mặt với nhiều luật và quy định về môi trường và an toàn. Công nghệ tái chế uranium (RepU) có thể giảm thiểu hiệu quả chất thải hạt nhân và cải thiện tỷ lệ sử dụng uranium trong quá trình thu được uranium có thể sử dụng.
Việc tái sử dụng uranium không chỉ tối ưu hóa tài nguyên mà còn rất quan trọng đối với việc quản lý chất thải hạt nhân.
Cụ thể, trong số các phương pháp làm giàu urani khác nhau, công nghệ quang khắc và laser đã dần thể hiện tính ưu việt của mình. Những công nghệ mới nổi này không chỉ giúp giảm mức tiêu thụ năng lượng và chi phí mà còn linh hoạt hơn và có thể có chỗ đứng trong ngành năng lượng hạt nhân trong tương lai. Ngoài ra, giải quyết nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân cũng là một thách thức lớn mà các nhà khoa học đang phải đối mặt hiện nay.
Tóm lại, urani-235 đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển năng lượng hạt nhân. Các đặc tính phân hạch độc đáo và công nghệ làm giàu thượng nguồn của nó khiến nó trở thành nền tảng của việc sản xuất điện hạt nhân và sử dụng trong quân sự. Với sự tiến bộ của công nghệ và thách thức của năng lượng tái tạo, vai trò của uranium-235 sẽ phát triển như thế nào trong tương lai?