Luc Van Liedekerke

Discounting the future: John Rawls and Derek Parfit's critique of the discount rate

This article concentrates on the critique by John Rawls and Derek Parfit of the use of a discount rate in economics. In a presentation of the basic economics underlying the use of a discount rate, the inherently problematic nature of people’s preferences with respect to time are highlighted. The second part discusses the role of the discount rate in economic optimal growth models. An outline of the economic theory of optimal growth is provided, pointing out how Rawls’s analysis of justice between generations fits nicely into this economic discussion, thus explaining his interest in the discount rate. For Rawls the basic problem with the discount rate is that one variable is caught between two objectives: guaranteeing an efficient and at the same time a fair solution. Finally Derek Parfit’s analysis of the use of discount rates is examined. Parfit points out that a discount rate is often used as a crude rule of thumb which wrongly represents our reasons for discounting. The article concludes with a discussion of a study undertaken by a number of respected economists for the IPCC (International Panel on Climate Change) which exhibits all the mistakes that Parfit warns us against.

Anxiety and uncertainty in modern society

The intention of this paper is to relate the various standpoints regarding anxiety and uncertainty. Within the humanities and social sciences, research is pursued in many different disciplines without much interaction between them. Everyones thinking is based on concepts which are domainspecific, and the distinctions, methods and arguments used are the ones that are generally accepted within the discipline. The divergent conclusions constitute pieces of a puzzle that are seldom if ever put together. There are even doubts about whether such a puzzle can be put together. It can hardly be denied, however, that inspiration is to be found in a consideration of the views and findings of colleagues from other disciplines who are working on the same problems. Now that we have as our guests two prominent academics, each with specific views about our subject, we should take this opportunity to discuss together some of the sociological, anthropological, economic, philosophical and theological approaches to anxiety and uncertainty. If a number of well-known authors are to be believed, lack of trust, uncertainty and insecurity affect the most affluent and modern societies. In French one speaks of precarite (Bourdieu, 1998), in German of Unsicherheit and Risikogesellschaft (Beck, 1986), and in English of “fear”, “risk” and “insecurity” (Douglas, 1992, Furedi, 1997; Bauman, 1992, 1997, 1999). All modern Western societies seem to be afflicted with the same dismal and frustrating human experience. Belgian society is no exception to this. In recent years we have regularly been subjected to the emotional reactions provoked by sensational events in the areas of politics (Agusta scandal), justice (the Dutroux affair) and public health (dioxin, BSE, foot and mouth). Less spectacular but no less real were the results of opinion polls which showed that confidence in public institutions in general, and politics in particular, is at an all-time low. In 1981, 54% of respondents said they had confidence in the justice system; in 1990 it was 44%; in 1999, 34%. Confidence in parliament declined by 8% in the past decade. Especially noteworthy is the declining confidence in the European institutions, from 65% in 1990 to 43% in 1999 (Dobbelaere et al., 2000). A study of the changes in confidence over the short term showed that confidence in public institutions increased in 1996. The Dutroux affair caused confidence to shrink, but from 1997 onwards it grew once more, and by 1999 had reached a level that was higher than in 1996. Although public confidence remains low, this study of shortterm trends demonstrates that it is wrong to see emotional reactions to troubling public fiascos as the primary cause of lack of public confidence (Elchardus & Smits, 2000). In other words, deeper, more fundamental and slowly evolving causes must be sought. Opinion polls have also been directed to other components of uncertainty and lack of confidence, components that sociologists, following Srole (1959), have referred to with the concept of anomie. Alongside the lack of confidence in social and political institutions, they also distinguish a lack of confidence in ones fellow citizens which is closely related to the idea that in society, it is `everyone for himself (there is no solidarity; people only look after themselves; each individual exclusively seeks power and money; success is more important than concern for others; etc.). As far as this component is concerned, in Belgium there is much less confidence in ones fellow citizens than in neighbouring countries.

Angst en onzekerheid in de moderne samenleving

In deze discussietekst worden verschillende gezichtspunten over angst en onzekerheid met elkaar in verband gebracht. In de humane wetenschappen wordt onderzoek verricht in verschillende disciplines zonder erg veel dwarsverbindingen. Iedereen redeneert en denkt er op basis van domeinspecifieke concepten en gaat uit van onderscheidingen, methodes en argumenten die binnen het eigen vakgebied gangbaar zijn. De divergente conclusies vormen stukjes van een puzzel die zelden of nooit wordt gelegd. Er wordt betwijfeld, en met reden, of zon puzzel helemaal te leggen is. Het valt echter niet te ontkennen dat het inspirerend is kennis te nemen van visies en bevindingen van collegas die vanuit andere invalshoeken op dezelfde themas werken. Nu twee gerenommeerde onderzoekers met elk een specifieke visie op dit probleem onze gast zijn, grijpen we de gelegenheid aan om een aantal sociologische, antropologische, economische, filosofische en theologische bevindingen over angst en onzekerheid gezamenlijk te bespreken. Als we een aantal toonaangevende auteurs mogen geloven dan zouden gebrek aan vertrouwen, onzekerheid en onveiligheid de meest welstellende en gemoderniseerde samenlevingen in hun greep houden. In het Frans heeft men het over precarite (Bourdieu, 1998), in het Duits spreekt men over Unsicherheit en Risikogesellshaft (Beck, 1986), in het Angelsaksische taalgebied heeft men het over fear, risk en insecurity (o.a. Douglas, 1988, 1993; Furedi, 1997; Bauman, 1997 en 1999). Alle moderne westerse samenlevingen zouden te kampen hebben met dezelfde enerverende en deprimerende menselijke ervaring. Onze Belgische en Vlaamse samenleving vormt hierop geen uitzondering. De voorbije jaren werden we regelmatig opgeschrikt door emotionele reacties in het zog van ophefmakende gebeurtenissen in de partijpolitiek (Agusta), justitie (Dutroux) en volksgezondheid (dioxine, BSE en MKZ). Minder opvallend maar daarom niet minder reeel zijn de resultaten van opinieonderzoek waaruit blijkt dat het vertrouwen in maatschappelijke instellingen in het algemeen en de politiek in het bijzonder gering is. In 1981 beweerden 54% van de ondervraagden in justitie te vertrouwen. In 1990 was dat 44%, in 1999 34%. Het vertrouwen in het parlement nam de laatste tien jaar af met 8%. Opvallend is het verlies van vertrouwen in de Europese instellingen: van 65% in 1990 naar 43% in 1999 (Dobbelaere et al., 2000). Uit een studie die de vertrouwensevolutie in maatschappelijke instellingen over een kortere tijdspanne in kaart brengt, blijkt dat het vertrouwen in 1996 was toegenomen. De affaire Dutroux deed het vertrouwen opnieuw dalen maar vanaf 1997 steeg het opnieuw en bereikte in 1999 een peil dat hoger lag dan in 1996. Ook al blijft het maatschappelijk vertrouwen laag, dit onderzoek over kortere perioden toont aan dat het onjuist is de emotionele reacties op ophefmakende maatschappelijke fouten als oorzaken van het maatschappelijk wantrouwen te beschouwen (Elchardus & Smits, 2000). Er moet met andere woorden gezocht worden naar andere, diepgaander en trager evoluerende oorzaken. Er werd ook opinieonderzoek verricht naar andere componenten van onzekerheid en wantrouwen, componenten die sociologen in navolging van Srole (1959) met het verzamelconcept `anomie aanduiden. Naast de reeds besproken component wantrouwen in politieke en maatschappelijke instellingen, onderscheiden ze wantrouwen in medemensen: een wantrouwen dat nauw sa-

Ethiek van internationale financiële markten

Wanneer we de stroom aan publicaties in sociale en economische ethiek van deze eeuw overlopen, ontmoeten we massale aandacht voor de problematiek van de loonarbeid, de relaties tussen producent en consument, het eigendomsstatuut van de onderneming, de ontwikkelingslanden, het recht op inkomen en de bestaansonzekerheid, maar weinig aandacht voor de financiele sectoren. Deze vaststelling gaat zowel op voor het klassieke corpus van de ‘sociale leer van de kerk’ als voor ontwikkelingen in de toegepaste ethiek, zoals in de zakenethiek. Waarschijnlijk gaat deze blinde vlek terug op de typische omschrijving van de moderne ‘sociale kwestie’, welke eerder verliep in termen van arbeid en ondernemen in een industriele context, dan in termen van sparen, schuld en krediet. Dat is ooit anders geweest. In de voor-moderne en vroeg-moderne ethiek, bijvoorbeeld, stond de kritiek op het interestmechanisme (de kritiek op de woeker) centraal, zowel in joodse, christelijke als moslim-tradities. Zo heeft Leonard Lessius, de Brabantse jezuiet die in de zestiende eeuw te Leuven de cursus over recht en rechtvaardigheid doceerde, in Antwerpen de beursverrichtingen geanalyseerd en schreef hij later een traktaat met de titel ‘De Bergen van Barmhartigheid’, om juist op het domein van kredietverschaffing met interest vooruitgang te boeken in de ethische evaluatie en in de maatschappelijke praktijk. Ook in onze tijd zijn er uitzonderingen. Een van de nestors van de sociale leer van de kerk, Oswald von Nell-Breuning, begint zijn aktiviteiten in 1928 met een omvangrijke studie over de ‘Principes van de Beurs-moraal’. We kunnen alleen opmerken dat dergelijke arbeid nadien weinig school heeft gemaakt. Dit is des te merkwaardiger gezien het feit dat amper een jaar later — in oktober 1929 — de instorting van de beurs in New York het begin zal betekenen van een wereldwijde recessie. Enkele cijfers ter illustratie: tussen 1929 en 1933 verdwenen bijna de helft van alle Amerikaanse banken, ongeveer 33% van alle hypothecaire leningen werden niet langer afbetaald, 45% van alle landbouwers worstelden met zware schuldposities, kleine ondernemingen gingen massaal failliet en de werkeloosheid steeg tot boven de 25%. Het per capita reele inkomen in de VS daalde tussen 1929 en 1933 met 33% en was eind 1933 vergelijkbaar met dat van 1908. Vijfentwintig jaar gestage groei werd in vier jaar crisis weggevaagd. De crisis beperkte zich niet tot de Verenigde Staten: in Oostenrijk, Hongarije en Duitsland deden zich gelijkaardige bankcrisissen voor. De bijhorende recessie verspreidde zich over geheel Europa en duurde tot 1935. Een van de gevolgen was de totale verzwakking van het Weimar regime en de op democratische wijze gerealiseerde machtsgreep van het nazisme. De grote depressie illustreert op pijnlijke wijze de sterke verbondenheid tussen financiele markten, reele economie en maatschappelijke ontwikkeling. Evoluties in geldhoeveelheid en interestvoeten hebben hun weerslag op inkomens, inkomensverdeling, prijzen en werkgelegenheid. Banken raken het leven van ieder. Vanuit dergelijke vaststelling is het op zijn minst merkwaardig te noemen dat de grote depressie nooit een systema-