Steve Edwards

Aspiring to Partnership. The Signs of Safety approach to child protection

There is a worldwide trend towards increased collaboration in child protection practice which is primarily driven by researchers and policy makers. This sees child protection workers with the task of finding ways to implement the policy and build partnerships with the families they work with. The Signs of Safety approach to child protection casework, which was developed by the authors in conjunction with child protection workers in Western Australia, is designed as a practical method to foster a cooperative relationship between workers and families. This approach draws extensively on the ideas and experience of ‘brief therapy’ and is designed to be used in child protection practice from the intake and investigation stages through to case closure. This paper presents the different practice elements of the approach, the thinking that informs it as well as its application to assessment and case planning. Some case material describing the application of the approach is also presented.

Gezamenlijk een plan van aanpak opstellen

Voor een gedegen aanpak van het casework bij jeugdzorg en kinderbescherming is uitgebreide en nauwgezette informatie nodig. Dit is essentieel om een samenwerkingsrelatie op te bouwen en plannen te ontwikkelen die op het individuele geval zijn toegesneden. Zo weten we in het geval van Mary, George en Jayne dat Mary meer over baby’s wil weten. Het is nuttig om dat te weten, maar nog lang niet voldoende om daar een goed plan op te baseren. De hulpverlener moet weten wat Mary graag over baby’s wil leren, hoe zij dat wil aanpakken, hoe zij denkt dat die nieuwe kennis haar omgang met het kind zal beinvloeden en in hoeverre zij bereid is stappen in die richting te zetten. Door zo in detail na te gaan wat voor ideeen Mary heeft en inzicht daarin te krijgen, levert inderdaad een goede planning op en zal Mary zich waarschijnlijk sterk inzetten voor het realiseren van die beslissing.

De situatie beoordelen vanuit de veiligheid van het kind

Situaties beoordelen is inherent aan het werk van jeugdzorg en kinderbescherming. Vanaf het eerste moment dat er informatie over de zaak binnenkomt moeten er beslissingen worden genomen: moet hier nader onderzoek worden verricht? Moet deze zaak voorrang krijgen boven andere? Moeten er twee medewerkers bij dit onderzoek worden ingezet of moet de politie assistentie verlenen? Een goed oordeel vereist gedetailleerde informatie.

Beginnen met een vraag: een inleiding

Jeugdhulpverleners hebben te maken met kwetsbare kinderen die risico lopen, waarvan sommigen beschadigd zullen raken, of dat al zijn, enkelen zullen onvermijdelijk sterven. Het werk wordt uitgevoerd in een omgeving waarin de samenleving, de media, politici en anderen al gauw klaar staan met kritiek op een in hun ogen verkeerd oordeel of onjuiste aanpak. Medewerkers van de jeugdzorg krijgen regelmatig de wind van voren - omdat ze wel ingrijpen of omdat ze niet ingrijpen. Zodoende zijn de meeste hulpverleners in eerste instantie geneigd zo veel mogelijk de leiding te nemen als zij met potentieel gevoelige situaties geconfronteerd worden. Maar of het nu gaat om maatschappelijk werkers, politiemensen, artsen of rechters, wanneer zij de touwtjes in handen nemen, hebben zij dan een totaaloverzicht van wat er mis is in dat individuele geval? Hebben zij alle antwoorden op het probleem? Is het niet belangrijk om een deel van de controle uit handen te geven door zorgvuldig te luisteren naar de betrokken familie en ouders? Kunnen we er niet naar streven om een werkrelatie met de ouders op te bouwen en daarmee de veiligheid voor het kind te vergroten?

Een leidraad: de zes praktijkelementen

Hulpverleners bij jeugdzorg en kinderbescherming, die dagelijks geconfronteerd worden met de problemen en spanningen van kindermishandeling, hebben behoefte aan een kompas dat hen door hun lastige werkterrein loodst. Zonder een leidraad of kader voor hun werk in de praktijk - met name bij de gesprekken die zij met clienten voeren - kunnen hulpverleners maar al te gemakkelijk overspoeld worden door de enorme dynamiek en de talloze verhalen, emoties en reacties die in verband met kindermishandeling onvermijdelijk een rol spelen.

Meteen goed beginnen: de melding

Het werk van jeugdzorg en kinderbescherming is ‘klantintensief’. Een zorgvuldige, uitgebreide en gedegen aanpak bij intake, onderzoek en eerste planningsfasen leidt vaak tot een goede, doordachte besluitvorming en zorgt ervoor dat zaken soepeler tot een oplossing komen. Jeugdhulpverleners moeten grondig en nauwgezet te werk gaan bij het verzamelen van informatie. De Signs of Safety-benadering komt daarbij goed van pas omdat daarmee gemakkelijker een evenwichtig beeld van de bestaande veiligheid, competenties en doelen van een gezin kan worden verkregen. Het is van vitaal belang om meteen goede, gedetailleerde gegevens te verzamelen, maar die moeten worden aangevuld met een sterke nadruk op het ontwikkelen van partnerschap en samenwerking, niet alleen met het gezin, maar ook met andere hulpverleners, vrienden en verdere familie. Door de samenwerking tussen alle betrokkenen te bevorderen komt de last van de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het kind op de schouders van een breed netwerk van mensen te liggen.

Praktische uitgangspunten voor het opbouwen van een samenwerkingsrelatie

De wijze waarop we over het vraagstuk van kindermishandeling denken bepaalt hoe we reageren. Dat wekt geen verbazing. Zo denkt de taxichauffeur over ouders die hun kinderen mishandelen dat je ‘niets voor ze kunt doen’ en dus is het enige dat je nog wel kunt doen ‘ze opsluiten’.

Kinderen beschermen: een algemeen overzicht

De taxichauffeur was een tamelijk relaxte en laconieke figuur die verstandige dingen zei over politiek en voetbal. Maar toen we zijn vraag beantwoordden wat wij voor de kost deden - en hem vertelden dat wij voor de kinderbescherming werkten - kwam hij meer tot leven. Hij begon ons onmiddellijk met vragen te bestoken: ‘Hoe kan iemand dat zijn eigen kinderen nou aandoen?’ ‘Gebeurt dat echt veel vaker tegenwoordig, zoals de kranten schrijven, of praten wij er nou meer over?’ ‘Voor dat soort mensen kun je niks doen, je moet ze gewoon opsluiten, vindt u ook niet?’

Nadruk opgood practice: de sleutel voor een geslaagde toepassing

De Signs of Safety-aanpak streeft ernaar een partnerschap tussen hulpverleners en gezin te bevorderen en in kringen van de kinderbescherming is overal een sterke beweging gaande om ook deze richting in te slaan. Wat men echter vaak over het hoofd ziet, is dat zorgvuldig overleg en uitgebreide training nodig zijn om hulpverleners ervoor toe te rusten om samenwerking in hun werkwijze te kunnen integreren en consequent toe te passen. Het is een ding dat beleidsmakers en managers oproepen tot samenwerken, het is iets anders om dat in praktijk te brengen. De Signs of Safety-benadering is ontwikkeld in samenwerking met bijna honderd deskundige hulpverleners en wij menen dat we de afgelopen vijf jaar erg veel geleerd hebben over hoe je medewerkers van jeugdzorg en kinderbescherming goed kunt opleiden in zowel de algemene principes van werken in een partnerschap als het concrete Signs of Safety-model zelf. In dit hoofdstuk proberen we iets van wat we geleerd hebben door te geven.

Aanbellen: meer dan een onderzoek

Als je ergens ter wereld een groep maatschappelijk werkers van jeugdzorg en kinderbescherming bij elkaar zet en vraagt wat zij het moeilijkste aspect van hun werk vinden, dan kun je er zeker van zijn dat zij het allereerste gesprek met de ouders in een nieuw onderzoek zullen noemen.1 Hoe goed ze ook getraind zijn, toch zullen zij altijd enigszins door angst worden bevangen wanneer ze bij volslagen vreemden aanbellen om te zeggen dat er vermoedens bestaan dat zij hun kinderen mishandelen.