W. Sąsiadek

The influence of radiation technique on xerostomia in head and neck cancer patients – prospective study

Summary Background Irradiation of salivary glands during the treatment of head and neck cancer may lead to an alteration in the amount of saliva produced. Because of this, patients can suffer dryness of the mouth with oral discomfort, taste disturbance and dental decay. Aim The aim of this study is to estimate late toxicity dependence on radiotherapy method. The main goal is to investigate the correlations between the radiation doses in salivary glands and their salivary excretion fractions (SEF) measured by dynamic scintigraphy. Materials/Methods In 40 patients with pharyngeal and laryngeal cancer irradiated by IMRT or conformal 3D to a total dose of 62.5–72.0Gy, parotid SEFs were measured. Parotid dose-volume histograms were obtained from 3D computer treatment planning. SEF measurements were performed before (baseline), and 6 weeks and 6 months after radiotherapy by 185MBq 99 Tc injected intravenously and next SEF rates were analysed in relation to radiation doses accumulated. The late radiation toxicity of salivary glands was tested according to the CTC v. 3.0 and SOMA-LENT scales. The non-parametric Mann Whitney test was used for the estimation of relationships. Results Pre- and post-treatment SEFs were measured in 31 patients treated by IMRT and in 9 patients treated by 3D CRT. Six weeks after radiotherapy SEF was generally lower by 34%, and 6 months after irradiation by 29.3% in IMRT technique. In 3D CRT relatively it was lower: after 6 weeks by average 52% and after 6 months by 35.5%. Late radiation toxicity of salivary glands was observed at a similar level according to CTC and SOMA-LENT scales in both methods of radiotherapy. Conclusions The level of SEF in parotid glands measured 6 weeks after radiotherapy clearly reflects the dose-response relationship of irradiated salivary tissue; 6 months later changes of SEF are the result of partial recovery of parotids. The results of sparing salivary glands can be optimized in the future; that is, a further reduction of xerostomia can be achieved by using improved IMRT techniques and focusing on sparing major and minor salivary glands.

72. Cancer of oropharynx and nasopharynx – clinical prognostic factors analysis

Analysis contains 110 cases of oropharyngeal and 112 cases of nasopharyngeal cancers who were treated beetwen 1990–1998 in MSC Centre of Oncology-Institute, branch Gliwice. Main part of histopatological findings in oropharyngeal area were squamous cancers, but undifferentiated type was slightly dominated than squamous in nasopharyngeal region. More than half of cases in both localisations were locally advanced [T3,T4] and similar, nearly 1/3 cases were without nodal metastases. Comparisons beetwen mean tumor volumes indicate on bigger cancer volume, when primary tumor was located in oropharyngeal area, but mean nodal volume was much higher in nasopharyngeal cancer. Kinetics of distant metastases were much higher in nasopharyngeal location of primary tumor especially in undifferentiated cases. Radiotherapy was the main type of treatment which was realised in palliative and radical schedule with conventional and unconventional fractionation scheme. Following clinical factors were underdone evaluation: T-stage and primary tumor volume, N-stage with amount and volume of nodes, conglomerates of nodes presence, M-stage, type of histological structure and treatment factors: tumor and nodal total doses and kind of fractionation. Statistical methods which were used contained: single- and multivariate analysis and logistic regression model. Conclusion „Hierarchy of importance” of the factors which were analysed and their influences on treatment results are different in both localisations.

22/Rola radioterapii jako leczenia samodzielnego i skojarzonego oraz wpływu wybranych sposobów frakcjonowania dawki promieniowania u chorych na zaawansowanego raka części nosowej i ustnej gardła

Celem pracy jest ocena porownawcza skuteczności leczenia samodzielnego i skojarzonego promieniami oraz sposobow frakcjonowania dawki promieniowania u chorych na raka gornej i środkowej cześci gardla dokonana w oparciu o retrospektywny material kliniczny. Analizą objeto 283 chorych leczonych w latach 1989–2001 w Instytucie Onkologii w Gliwicach, u ktorych radioterapia miala charakter radykalnego leczenia samodzielnego lub skojarzonego z chemioterapią. Podstawowym kryterium doboru byl III i IV stopien klinicznego zaawansowania (z wykluczeniem postaci uogolnionej M1). Leczenie skojarzone: chemioterapia i radioterapia bylo prowadzone u 82 chorych. Chemioterapie stosowano w sekwencji z radioterapią, jako leczenie indukcyjne w 34 przypadkach, rownoczesne w 25 i uzupelniające w 23. W przypadkach leczenia skojarzonego: indukcyjnego i uzupelniającego dawke promieniowania podawano w oparciu o konwencjonalny system frakcjonowania (26 chorych), hiperfrakcjonowanie (21 chorych) albo frakcjonowanie przyśpieszone (10 chorych), natomiast u 25 chorych, u ktorych przeprowadzono jednoczasową chemioradioterapie zastosowano tylko frakcjonowanie przyśpieszone. Samodzielną radioterapie przeprowadzono w oparciu o frakcjonowanie przyspieszone – 94 chorych, konwencjonalne – 85 chorych, hiperfrakcjonowanie – 22 chorych. Zaobserwowano znamiennie korzystny wplyw leczenia skojarzonego na dlugośc przezycia calkowitego, przezycia bez objawow nowotworu oraz wyleczalnośc ogniska pierwotnego i przerzutowo zmienionych wezlow chlonnych szyi. Spośrod wszystkich sekwencji leczenia skojarzonego, najwiekszą skutecznością cechowalo sie leczenie jednoczesne, ktore w 3-letnim okresie obserwacji wykazywalo 18% przewage w odsetku wyleczen miejscowych i wezlowych w porownaniu do chemioterapii indukcyjnej i radioterapii oraz prawie 30% zysk w porownaniu do chemioterapii uzupelniającej i radioterapii. Na podstawie uzyskanych wynikow mozna przypuszczac, ze najbardziej optymalnym sposobem postepowania w stopniu III i IV raka cześci ustnej i nosowej gardla, a zwlaszcza w przypadkach wystepowania rozleglych zmian przerzutowych w wezlach chlonnych szyi i/lub naciekach pozatorebkowych – jest jednoczesne leczenie skojarzone polegające na przyśpieszonym sposobie frakcjonowania dawki promieniowania i chemioterapii opartej o Cisplatyne.

88/Ocena ryzyka popromiennej osteoporozy kręgosłupa szyjnego u chorych na raka rejonu głowy i szyi – doniesienie wstępne

Cel pracy Zbadanie ryzyka wystąpienia popromiennej osteoporozy kregoslupa u chorych na raka gardla i krtani poddanych radykalnemu leczeniu promieniami za pomocą pomiaru gestości trzonow kregow szyjnych w rutynowej tomografii komputerowej. Odleglym celem pracy jest identyfikacja chorych, u ktorych bedzie zachodzila koniecznośc profilaktyki lub leczenia osteoporozy po zakonczeniu leczenia onkologicznego. Material i metoda Analizowano grupe 12 pacjentow (9 mezczyzn i 3 kobiety) chorych na raka gardla środkowego – 7, gornego – 1, dolnego – 1 i krtani – 3. Mediana wieku wynosila 50 lat. U wszystkich pacjentow przed rozpoczeciem leczenia wykonano diagnostyczną spiralną tomografie komputerową z zastosowaniem warstw o grubości 1mm obejmującąwszystkie pietra gardla i krtani oraz szyje, w ktorej poza diagnostyką nowotworową dokonano pomiaru densyjności trzonow kregow objetych anatomicznym zakresem badania. Nastepnie chorych napromieniano w sposob radykalny z zastosowaniem techniki konformalnej (7 pacjentow) oraz IMRT (5 pacjentow). Przedzial dawek calkowitychpodanych w objetości GTV wynosil 68.4–79 Gy. Na podstawie analizy rozkladu dawki promieniowania w wirtualnym indywidualnym fantomie pacjenta z systemu planowania leczenia dokonano pomiarow dawek w trzonach kregow w miejscu przypadającej dawki maksymalnej. Wokresie do 1 miesiąca od zakonczenia leczenia promieniami u wszystkich chorych ponownie wykonano kontrolną tomografie komputerową z zastosowaniem takich samych warunkow badania jak poprzednio. Dokonano pomiaru densyjności kości w miejscach dawek maksymalnych i porownano otrzymane wartości z danymi sprzed leczenia. Wyniki Bezpośrednio po zakonczeniu radioterapii zaobserwowano spadek gestośc tkanki kostnej trzonow kregow mieszczący sie w przedziale 3–50%, wynoszący średnio 22.5%. Wnioski Przeprowadzone badanie dotyczy grupy pilotowej. Otrzymane wyniki wstepnie wskazują na wysokie ryzyko rozwoju osteoporozy tkanki kostnej w obszarze napromienianym. U wszystkich powyzszych chorych, u ktorych uzyska sie trwalą regresje procesu nowotworowego, zostanąwykonane kolejne badania densyjnosci po uplywie 12–24 miesiecy.

93/Ocena skuteczności leczenia wspomagającego octanem megestrolu u chorych na nowotwory regionu głowy i szyi, leczonych za pomocą przyśpieszonej radioterapii

Cel badania Celem badania byla ocena skuteczności leczenia wspomagającego octanem megestrolu u chorych na nowotwory regionu glowy i szyi, leczonych za pomocą radykalnej radioterapii (CAIR, CB) lub jednoczesnej chemio – i radioterapii. Efektem ubocznym wymienionych, agresywnych metod leczenia jest czesto znaczna utrata masy ciala prowadząca do niedozywienia i w konsekwencji do przerw w napromienianiu. Material i metoda Do badania zakwalifikowano 30 osob. Protokol badania zakladal podawanie 800 mg (20 ml) octanu megestrolu w postaci zawiesiny doustnej w jednej dawce dobowej przez caly okres leczenia promieniami. Ocenie poddano wplyw leku na takie parametry jak: stan odzywienia, stezenie hemoglobiny, laknienie, zmysl smaku i zmysl powonienia, ostry odczyn popromienny, szeroko pojeta jakośc zycia. Stan odzywienia oceniano na podstawie pomiarow antropometrycznych (masa ciala, grubośc faldu skornego nad mieśniem trojglowym ramienia, obwod środkowej cześci ramienia), badan biochemicznych (stezenie albumin w surowicy krwi, ilośc kreatyniny w dobowej zbiorce moczu) oraz calkowitej liczby limfocytow (CLL) w 1 ml krwi obwodowej. Stezenia hemoglobiny monitorowano w oparciu o wyniki rutynowych badan krwi prowadzonych w trakcie hospitalizacji. Ocena laknienia, zmyslow smaku i powonienia oraz jakości zycia oparta zostala na subiektywnych odczuciach pacjentow zawartych w wypelnianym przez nich kwestionariuszu. Nasilenie ostrego odczynu popromiennego blon śluzowych mierzono przy pomocy skali Dische. Wyniki U 18 pacjentow (60%) zaobserwowano wzrost masy ciala w trakcie leczenia, średnio o 1.5 kg. W 3 przypadkach (10%) masa ciala nie ulegla zmianie. U pozostalych 9 chorych (30%) zanotowano spadek masy ciala. Nalezy jednak podkreślic, ze w zadnym z ocenianych przypadkow ubytek nie przekroczyl 5% wyjściowej masy ciala. Poprawe laknienia zaobserwowano u 27 chorych (90%). Maksymalne nasilenie ostrego odczynu popromiennego wynosilo średnio 9 punktow w 24 punktowej skali wg. Dische. W wiekszości ocenionych przypadkow doszlo w trakcie radioterapii do zmniejszenia stezenia hemoglobiny oraz CLL – szczegolnie duze spadki odnotowano w grupie pacjentow leczonych przy pomocy jednoczasowej chemioradioterapii. Wnioski Wydaje sie, ze octan megestrolu poprawia tolerancje agresywnej radioterapii oraz jednoczesnej chemio – i radioterapii i jest cenną skladową leczenia wspomagającego.

16/Wyniki leczenia skojarzonego chorych na nowotwory jamy ustnej w materiale Zespołu Narządowego Nowotworów Głowy i Szyi Instytutu Onkologii w Gliwicach

Cel Przedstawienie wynikow leczenia skojarzonego chorych na nowotwory jamy ustnej w ramach Zespolu Narządowego Nowotworow Glowy i Szyi w latach 1995 – 2000 w Instytucie Onkologii w Gliwicach. Material Podmiotem analizy jest grupa 102 chorych; 70 (69%) mezczyzn i 32 (31%) kobiet w średnim wieku 54 lat chorych na raka jamy ustnej leczonych za pomocą chirurgii i pooperacyjnej radioterapii. Najczestsza lokalizacją guza pierwotnego byla cześc ruchoma jezyka i dno jamy ustnej oraz wyrostek zebodolowy zuchwy odpowiednio 48 (47%) i 27 (26%) chorych, a rozpoznanie raka plaskonablonkowego postawiono w 93 (92%) przypadkach. Zaawansowanie guza pierwotnego postawione na podstawie badania klinicznego oraz metod obrazowych ustalono w najwiekszym odsetku jako T2 oraz T3; odpowiednio 41 (40%) i 33 (34%) chorych. U 42 (41%) chorych nie stwierdzono przerzutowo zmienionych wezlow chlonnych, a w 31 (30%) przypadkach zanotowano pojedyncze (N1) przerzuty do wezlow chlonnych szyi. U 26 (25%) chorych wykonano zabieg miejscowy usuniecia guza z marginesem zdrowych tkanek, u pozostalych 76 (75%) zabieg blokowy obejmujące ognisko pierwotne jak i wezly chlonne. Mikroskopowa radykalnośc leczenia chirurgicznego zostala potwierdzona w 55 (54%) przypadkow, a średnia szerokośc ocenionych w preparatach pooperacyjnych marginesow wyniosla 3.8 mm, przy średnio 3 ocenionych marginesach. Wszyscy chorzy poddani zostali pooperacyjnej radioterapii, ktorą rozpoczynano 56 dni po zabiegu. W 87 (86%) przypadkach zastosowano konwencjonalne frakcjonowanie dawki, u pozostalych frakcjonowanie przyśpieszone, do średniej dawki calkowitej 66. 6 Gy. 101 (99%) chorych zakonczylo leczenie zgodnie z planem. Średni calkowity czas leczenia skojarzonego wyniosl 100 dni, a mediana okresu obserwacji 5 lat. Wyniki 5-letnie odsetki wyleczen miejscowych, przezyc bezobjawowych oraz ca lkowitych wynioslo odpowiednio: 87%, 72% oraz 70%. Ana liza jednowariantowa wykazala, iz zaawansowanie guza pierwotnego (T4) związane bylo ze znamiennie nizszym prawdopodobienstwem wyleczenia miejscowego, a niekonwencjonalne frakcjonowanie dawki z obnizeniem odsetka przezyc bezobjawowych (p Wnioski Wyniki wlasne przemawiają za wysoką skutecznoscią leczenia skojarzonego - chirurgii i pooperacyjnej radioterapii u chorych na nowotwory jamy ustnej. Przeprowadzona analiza wskazuje, ze najwazniejszymi czynnikami wplywającymi na wyniki leczenia skojarzonego chorych na raka jamy ustnej są miejscowe (T4) zaawansowanie guza pierwotnego, ilścose usunietych i zajetych przerzutowo wezlow chlonnych oraz sposob frakcjonowania i wielkośc dawki calkowitej promieniowania jonizującego. Powyzsze wyniki wskazują na koniecznośc scislej wspolpracy chirurga, radioterapeuty jak i rowniez patologa oraz radiodiagnosty juz przywstepnym etapie planowania leczenia skojarzonego.

281. Ocena ryzyka przerzutów odległych u chorych leczonych na mięsaki tkanek miękkich w Instytucie Onkologii w Gliwicach w latach 1991–2001

Cel pracy Ocena ryzyka i dynamiki ujawnienia sie przerzutow odleglych w zalezności od parametrow histoklinicznych guza i sposobu leczenia. Material i metodyka Analizą objeto 115 chorych na miesaki tkanek miekkich (MTM). Wszyscy chorzy byli leczeni metodą skojarzoną: operacja i uzupelniająca radioterapia. U 32 chorych z niekorzystnymi czynnikami rokowniczymi(stopien G3 i powyzej 2 wznow miejscowych) zastosowano chemioterapie: w 15 (47%) przypadkach jednoczasową a w 17 (53%) – uzupelniajacą. Mediana dawki calkowitej w grupie jednoczasowej radio–chemioterapii wyniosla 65Gy a średnia dawka calkowita w calej grupie 61.5Gy. Chemioterapie prowadzono w oparciu o antracykliny i ifosfamid. Mediana czasu obserwacji wyniosla 3 lata. Za kryterium oceny kinetyki przerzutow odleglych przyjeto: odsetek i mediane czasu ich ujawnienia. Wyniki Przerzuty odlegle odnotowano u 41 (36%) chorych. W 80% ujawnily sie w pierwszych 2 latach obserwacji, najcześciej – do pluc (26%). Mediana przezycia bez przerzutow odleglych wyniosla 722 dni. W analizie jednowariantowej radykalnośc mikro i makroskopowa oraz stopien G byly związane z nizszym ryzykiem wystąpienia przerzutow. Leczenie jednoczasowe radio-chemioterapią związane bylo z redukcją ryzyka wystąpienia przerzutow o ok. 45% (p Wnioski -przerzuty odlegle ujawniają sie w 80% w trakcie pierwszych 2 lat obserwacji, a stopien zroznicowania histopatologicznego -G- oraz radykalnośc mikro- jak i makroskopowa leczenia operacyjnego są czynnikami prognostycznymi dla ryzyka ich wystąpienia. – jednoczasowa radio-chemioterapia obniza ryzyko wystąpienia przerzutow i podwyzsza wyleczalnośc miejscową przy akceptowalnej toksyczności leczenia. – nie wykazano wplywu wznowy miejscowej na ryzyko wystąpienia przerzutow odleglych -uzyskane wyniki wskazują na koniecznośc oceny wartości jednoczasowej radio-chemioterapii w badaniu prospektywnym.

346. Samodzielna radioterapia chorych na raka krtani w stopniu zaawansowania T4. Rokownicze znaczenie rozległości nacieków pozakrtaniowych ze szczegóinym uwzględnieniem tracheotomii wykonanej ze wskazań nagłych

Cel Ocena skuteczności samodzielnej, radykalnej radioterapii u chorych na raka krtani w stopniu T4 oraz ustalenie rokowniczego znaczenia wielkości i umiejscowienia naciekow pozakrtaniowych oraz tracheostomii wykonanej przed leczeniem. Material 114 przypadkow raka krtani T4 leczonych w latach 1990–96. Analizie poddano 108 przypadkow raka nadglosni (95%) i 6 glośni (5%). U 59 (52%) stwierdzono obecnośc przerzutow do wezlow chlonnych szyi, u 38 (64%) byly one mnogie. W przypadkach naciekania poza krtan najcześciej byl zajety zachylek gruszkowaty 37 (33%), dolek jezykowonaglośniowy i nasada jezyka –34 (30%), ściany gardla dolnego −10 (9%), rozlegle nacieki szerzące sie od zachylka gruszkowatego do nasady jezyka – 7 (6%). U 26 (22%) podejrzewano naciekanie chrząstek krtani. W 16 (14%) z powodu duszności wykonano tracheotomie przed leczeniem. Calkowity czas leczenia wynosil średnio 49 dni. U 57 (50%) stwierdzono przerwy w leczeniu, średnio 4,9 dniowe (u 23 (40%) 1–2 dni, u 34 (60%) > 3 dni). Wyniki Ogolem 3-letnie wyleczenie miej-scowe (LC) wynosilo 42%, a przezycie bezobjawowe (DFS) 35%. Odsetek LC byl wyzszy dla glośni – 50% niz dla nadglosni-41%. Zajecie wezlow chlonnych znamiennie obniza odsetek LC i DFS o okolo 20%. LC zalezalo od lokalizacji i wielkości nacieku pozakrtaniowego. Najlepsze rokowanie bylo związane z podejrzeniem naciekania chrząstek krtani –56% 3-letnich LC, najgorsze w przypadku naciekow szerzących sie z krtani do gardla srodkowego-13,5% 3-letnich LC. Wykonanie tracheostomii przed radioterapią znamiennie pogarszalo wyniki, 3-letnie LC 0% vs 48% (u chorych bez trachestomy. Przerwa w leczeniu> 3 dni obniza LC o 9%. Analiza wieloczynnikowa wykazala, ze na zle rokowanie w znamienny i niezalezny sposob wplywa tracheotomia wykonana przed leczeniem oraz obecnośc przerzutow w wezlach chlonnych. Wnioski Konwencjonalna radioterapia chorych na raka krtani o zaawansowaniu T4 jest metoda leczenia, ktorej skutecznośc zalezy od szeregu czynnikow prognostycznych. Najlepsze wyniki dotyczą sytuacji, gdy naciek nie wykracza daleko poza granice krtani, a stopien zaawansowania T4 wynika z podejrzenia nacieku chrząstek. Natomiast na zle wyniki leczenia wplywa obecnośc zaawansowania przerzutow w regionalnych wezlach chlonnych oraz tracheotomia wykonana przed leczeniem.

152. Concomitant chemo-radiotherapy in patients with advanced, pimary unrespectable head and neck cancers preliminary results of phase II study

Background & Aim Our experience with CAIR fractionation, recognized as an effective organ preservation treatment for moderately advanced head and neck cancer, have induced us to idea on concomitant combination of continuous radiotherapy (7 fractions in 7 days) with chemotherapy, dedicated for advanced, stage III and IV, patients. This report evaluates early results of toxicity and cure of patients treated during the years 1999–2003. Material 47 male patients with median age 51 years were prospectively evaluated-36 patients (77%) with stage IV and 11 (23%) with stage III. Oropharynx was the most freaquent tumour location-16 patients (34%). Chemotherapy, four cycles of cisplatinum and vinorelbin given in 1-day schedule, started on the day 1st, each 21 days. CAIR-scheme radiotherapy started on the 22nd day to the total dose of 68Gy. Compliance to the RT protocol was 98%. During the first year 57% of patients completed 4 courses of chemo, 11 (24%)-3 cycles and 9 (19%)-2 courses. After reduction the doses of cisplatinum (100 to 70 mg/m 2 ) and vinorelbine (30 to 20 mg/m 2 ) chemotherapy was conducted with at least 3 cycles. One patient died because the treatment toxicity. All patients developed confluent mucositis lasted medially 60 days. Grade IV and III of leucopenia were found in 4 (8%) and 15 (32%) patents. Median follow up was 446 days (ranged from 7 to 1486 days). Results CR was observed in 38 (81%) patients. The rates of LC, DSF and OS were 81%, 62% and 80% respectively after 2 years. On univariate analysis N3 stage was significantly associated with decreased rates of all survival criteria; the higher LC and DSF rates were also found for patients receiving all 4 courses of chemotherapy and with egzophitic tumour-growth pattern. Multivariate analysis revealed that N3 stage and necrosis in metastatic Iymph nodes were the idependent negative prognostic factors influencing LC and DSF. Conclusions Chemo-CAIR produces promising early results of cancer cure. Treatment toxicity is high, but satisfactorily tolerated and did not affect the ability to deliver planned doses of radiotherapy. The most important factor affected treatment outcome were N3 stage and necrosis in Iymphatic nodes.

74. The rational for optimal combination of radiation therapy and Taxanes in organ preservation treatment of head and neck cancer – project of clinical study

Because Docetaxel has both radiosensitizing properties as well as good anticancer activity by itself in squamous cell carcinomas we are going to attempt concurrent use of Docetaxel and radiochemiotherapy in patients with advanced head and neck cancers (HNC). Aim The objective of this study is to evaluate the response rate, loco-regional control, disease – free survival and overall survival in previously untreated inoperable HNC patients. Methods This is a project of an open non-randomized, one centre, phase II, one arm study. Total planned dose of RT for GTV is 68 Gy given in 40 fractions, once daily, 7 times per week concomitantly with Cis-Platin, Navelbine and Docetaxel. Eligibility criteria include: proven HNC not treated before, good performance status, normal bone marrow, liver and renal function, age bellow 60. The regimen is proposed as follows: Cis-Platin i.v. 70 mg/m 2 on day 1, 22, 43, 64, Navelbine 20 mg/m 2 i.v. on day 1, 8, 22, 29, 43, 50, 64 and Docetaxel 30 mg/m 2 /week or as 1-h infusion of 60 mg/m 2 in each 7 days of RT, Ethyol 1000 mg i.v. on day 1, 22, 43 and 250 mg on day 23–42. Radiotherapy 1,7 Gy per fraction continuously on day 23–42 and 44–63. Different treatment schedules of Docetaxel could be used on the basis of cellular activity for a given tumour. So, biopsy should be obtained for analysis of pretreatment levels of apoptosis and oncogenes such as p53, Bax, Bcl-2.