Quá trình oxy hóa nước là một phản ứng hóa học hấp dẫn trong tự nhiên. Nó không chỉ liên quan đến việc sản xuất oxy mà còn là một phần quan trọng của quá trình quang hợp. Thông qua quá trình này, thực vật có thể sử dụng năng lượng mặt trời để phân hủy nước và giải phóng oxy, cung cấp oxy và năng lượng cần thiết cho sự sống trên Trái Đất.
Chất xúc tác oxy hóa nước (WOC) có nghĩa là tăng tốc phản ứng của nước thành oxy và proton. Phương trình của quá trình này là: 2 H2O → 4 H+ + 4 e− + O2.
Trong quá trình quang hợp, thực vật sử dụng các phức hợp giải phóng oxy trong lục lạp để oxy hóa nước. Quá trình này không chỉ tạo ra oxy mà còn cung cấp electron và proton cho quá trình cố định carbon tiếp theo. Cốt lõi của quá trình này là việc sử dụng năng lượng ánh sáng. Dưới tác động của ánh sáng, các phân tử nước được chuyển đổi thành oxy, một phản ứng đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ hệ sinh thái.
Tại sao quá trình oxy hóa nước lại khó khăn đến vậy? Nguyên nhân chủ yếu là do nước khó bị oxy hóa hơn so với bazơ liên hợp hydroxide của nó. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một số hydroxit kim loại, đặc biệt là những hydroxit có tâm kim loại hoạt động bằng oxy màu đỏ, có thể bị oxy hóa thành hợp chất oxit kim loại. Chìa khóa của quá trình này là sự tấn công của các phân tử nước vào các trung tâm oxit kim loại, dẫn đến sự tạo ra oxy.
Nhìn chung, quá trình giải phóng oxy trong quang hợp bao gồm một loạt các quá trình chuyển electron và thay đổi vật chất, và việc hiểu biết về các quá trình này là điều cần thiết để thiết kế các hệ thống quang hợp nhân tạo.
Trong nghiên cứu về quá trình oxy hóa nước xúc tác, nhiều chất xúc tác đồng nhất, đặc biệt là các hợp chất gốc platin và coban, đã cho thấy những kết quả thú vị. Ví dụ, một số chất xúc tác gốc coban có thể tạo thành hợp chất hydroxyl thông qua quá trình truyền electron liên kết proton, có thể được oxy hóa thêm để giải phóng oxy. Tính ổn định của các chất xúc tác này cũng là một hướng nghiên cứu quan trọng.
Chất xúc tác không đồng nhất Ngoài chất xúc tác đồng nhất, chất xúc tác không đồng nhất như iridi oxit cũng là chất xúc tác oxy hóa nước hiệu quả. Các chất xúc tác này cho thấy điện thế quá thấp và độ ổn định tốt trong việc phá vỡ các phân tử nước, khiến chúng trở thành lựa chọn đầy hứa hẹn cho quá trình chuyển đổi năng lượng thân thiện với môi trường. Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều nghiên cứu về loại chất xúc tác này, đặc biệt là việc khám phá cấu trúc và cơ chế phản ứng của nó.Quá trình oxy hóa nước và tạo ra oxy là nền tảng của hệ sinh thái Trái Đất, và chất xúc tác hiệu quả là chìa khóa để cải thiện hiệu quả của phản ứng này.
Nhiều nhà khoa học đang nghiên cứu để mô phỏng quá trình quang hợp của thực vật và thiết kế các hệ thống có thể thực hiện hiệu quả các phản ứng oxy hóa nước trong môi trường trong nhà hoặc công nghiệp. Điều này không chỉ cải thiện sản lượng năng lượng mà còn trở thành nguồn năng lượng tái tạo quan trọng trong tương lai. Thông qua những nghiên cứu này, chúng tôi hy vọng tìm ra những công nghệ năng lượng thay thế tiết kiệm hơn và thân thiện hơn với môi trường.
Với sự tiến bộ của khoa học xúc tác, liệu chúng ta có thể thực sự tái tạo được phép màu của thiên nhiên và biến quá trình oxy hóa nước thành kênh chính hỗ trợ nhu cầu năng lượng của con người hay không?