Khai thác than là quá trình khai thác than từ lòng đất hoặc trong hầm mỏ. Giá trị của than nằm ở hàm lượng năng lượng của nó và nó đã được sử dụng rộng rãi để tạo ra điện từ những năm 1880. Ngoài ra, ngành thép, xi măng còn sử dụng than làm nhiên liệu để tách sắt, sản xuất xi măng. Trên khắp thế giới, các phương pháp khai thác than đã phát triển khi công nghệ tiến bộ, từ những ngày đầu khi công nhân đào mỏ bằng tay cho đến các phương pháp khai thác mỏ lộ thiên và tường thành lớn ngày nay. Những tiến bộ này đã giúp việc khai thác than hiệu quả hơn nhưng cũng gây ra hàng loạt vấn đề về môi trường.
Từ những năm 1880, than đã được sử dụng rộng rãi để sản xuất điện và đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp thép và xi măng.
Việc sử dụng than đã có lịch sử lâu đời Tuy nhiên, công nghệ khai thác than đã có những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây. Trước đây, công nhân khai thác than bằng cách đào và vận chuyển thủ công nhưng hiện nay khai thác than đã trở thành một công trình sử dụng máy móc lớn. Điều này bao gồm việc sử dụng các thiết bị đào lớn như máy xúc kéo, xe tải, băng tải, v.v. để vận chuyển và bốc dỡ. Với sự tiến bộ của công nghệ khai thác, hiệu quả làm việc và năng suất của các mỏ than đã được cải thiện rất nhiều, đồng thời cải tiến quy trình sản xuất cũng có tác động sâu sắc đến môi trường.
Có hai phương pháp khai thác than chính là khai thác than dưới lòng đất và khai thác lộ thiên. Các phương pháp khai thác khác nhau phụ thuộc vào độ sâu, độ dày và điều kiện địa chất của vỉa than. Nếu vỉa than nằm gần bề mặt thì khai thác lộ thiên có thể là phương án kinh tế nhất; nếu vỉa than nằm sâu dưới lòng đất thì phải khai thác ngầm.
Phương pháp khai thác lộ thiên có thể thu hồi được nhiều than hơn, trong khi khai thác hầm lò phụ thuộc nhiều vào các công trình hỗ trợ để tránh tai nạn.
Khi các vỉa than nằm sát bề mặt, khai thác bề mặt thường được coi là phương pháp tiết kiệm nhất. Phương pháp này liên quan đến việc khai thác các mỏ than mở và tiếp cận trực tiếp các vỉa than thông qua việc nổ mìn và loại bỏ lớp đất mặt. Quá trình này trước tiên yêu cầu sử dụng thuốc nổ để phá hủy lớp bề mặt, sau đó sử dụng máy móc lớn để đào và vận chuyển. Tại Hoa Kỳ và Úc, khai thác bề mặt chiếm tỷ trọng lớn trong sản xuất than.
Đối với các vỉa than chôn sâu, công nghệ khai thác hầm lò được sử dụng chủ yếu. Phương pháp này giúp cải thiện khả năng thu hồi than và có thể được khai thác sâu hơn bên dưới bề mặt. Các phương pháp khai thác hầm lò ngày nay thường bao gồm kỹ thuật khai thác tường dài và phương pháp phòng và cột, cho phép khai thác hiệu quả hơn và sản xuất hiệu quả hơn trong khi vẫn đảm bảo an toàn cho công nhân.
Quy trình khai thác than ngầm hiện đại sử dụng công nghệ giám sát tiên tiến giúp giảm đáng kể rủi ro cho người lao động.
Theo dữ liệu mới nhất, hơn 50 quốc gia trên thế giới đang tham gia khai thác than thương mại. Năm 2019, sản lượng than toàn cầu đạt 7,921 triệu tấn, chứng tỏ tầm quan trọng của than trong việc cung cấp năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, ngành than phải đối mặt với xu hướng thu hẹp ở một số quốc gia do nhu cầu về năng lượng tái tạo tăng lên. Điều này khiến mọi người phải suy nghĩ về cách chuyển đổi và hỗ trợ hiệu quả người lao động trong ngành này, vốn đã trở thành một vấn đề quan trọng hiện đang phải đối mặt.
An toàn mỏ than luôn là vấn đề lớn. Nhiều thảm họa mỏ than trong lịch sử đã khiến nhiều công nhân thiệt mạng. Mặc dù công nghệ hiện đại đã cải thiện đáng kể độ an toàn của các mỏ than nhưng ở một số khu vực, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, thợ mỏ vẫn làm việc trong môi trường cực kỳ nguy hiểm. Vì vậy, làm thế nào để đảm bảo an toàn cho người lao động mà vẫn duy trì được hiệu quả sản xuất là một trong những vấn đề cần được giải quyết trong thời gian tới.
Tại các mỏ than ở một số nước đang phát triển, hàng năm công nhân vẫn phải đối mặt với những nguy hiểm đe dọa tính mạng và các nguy cơ về an toàn vẫn tồn tại.
Công nghệ và quy trình liên quan đến lọc than chắc chắn rất hấp dẫn. Tuy nhiên, khi thế giới ngày càng coi trọng việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, tương lai của than sẽ ra sao?