Tế bào 293 của thận phôi người (HEK 293) đã là tế bào ngôi sao trong nghiên cứu công nghệ sinh học kể từ khi chúng được phân lập lần đầu tiên vào những năm 1970. Những dòng tế bào bất tử này không chỉ phát triển nhanh chóng mà còn có đặc tính chuyển hóa tuyệt vời, khiến chúng trở thành công cụ chính để phát triển các liệu pháp gen, sàng lọc thuốc và sản xuất virus. Tuy nhiên, tiềm năng của HEK 293 đến từ lịch sử ít được biết đến và ứng dụng của nó khi đối mặt với những thách thức về đạo đức.
Tế bào HEK 293 được phòng thí nghiệm của Alex van der Eb tạo ra lần đầu tiên vào năm 1973. Họ đã nuôi cấy thành công dòng tế bào này bằng cách chuyển DNA adenovirus 5 vào tế bào thận phôi người. Chìa khóa của quá trình này là chỉ có một tế bào từ bào thai nữ được xác nhận là nguồn gốc của quá trình truyền máu, khiến nguồn gốc của HEK 293 vẫn còn là bí ẩn.
Theo thời gian, tế bào HEK 293 nhanh chóng được ngành công nghệ sinh học chấp nhận do tính dễ biến đổi và kết quả thử nghiệm có thể tái tạo.
Với sự phát triển của công nghệ sinh học, HEK 293 đã có nhiều biến thể. Ví dụ, các tế bào HEK 293T được tạo ra bằng cách truyền ổn định kháng nguyên T lớn SV40 trong HEK 293, điều này làm cho chúng chuyển nhiễm hiệu quả hơn. Ngoài ra, HEK293-ENT1KO là chủng đột biến được tạo ra bằng công nghệ CRISPR, chuyên dùng để nghiên cứu sự vận chuyển nucleotide.
Tế bào HEK 293 cũng đã trở thành lựa chọn phổ biến cho nghiên cứu biểu hiện gen do khả năng phát triển và hiệu quả chuyển gen cao của chúng. Những tế bào này có thể dễ dàng tiếp nhận các gen ngoại lai và nghiên cứu các protein được biểu hiện. Nhiều thí nghiệm, chẳng hạn như tác dụng của thuốc lên kênh natri, thiết lập hệ thống can thiệp RNA và nghiên cứu tương tác protein-protein, đều dựa trên tế bào HEK 293.
Năm 1985, tế bào HEK 293 đã được chuyển sang nuôi cấy huyền phù. Sự thay đổi này đã thúc đẩy việc sản xuất hàng loạt các vec tơ adenovirus tái tổ hợp và đẩy nhanh quá trình thử nghiệm kỹ thuật di truyền.
Nguồn gốc của tế bào HEK 293 đã làm dấy lên cuộc tranh luận về đạo đức. Theo một số nhà đạo đức sinh học, các tế bào này có thể đến từ việc phá thai tự nguyện, khiến nhiều người nghi ngờ về các sản phẩm được sử dụng trong vắc xin và phương pháp điều trị. Đặc biệt trong thời kỳ dịch bệnh COVID-19, các tế bào HEK 293 đã thu hút sự chú ý trong quá trình sản xuất vắc xin ngừa Covid-19 của AstraZeneca, mặc dù các tế bào này đã được lọc ra trong sản phẩm cuối cùng nhưng điều này vẫn gây ra sự tranh luận rộng rãi trong xã hội.
Việc sản xuất và sử dụng vắc xin không chỉ là vấn đề khoa học mà còn là vấn đề đạo đức, xã hội sâu sắc.
Việc ứng dụng tế bào HEK 293 trong công nghệ sinh học sẽ tiếp tục thay đổi hiểu biết và cách điều trị bệnh của chúng ta. Cho dù trong việc phát triển vắc xin hay các ứng dụng công nghệ sinh học khác, những tế bào này đều vô giá. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ, các vấn đề về nguồn gốc và đạo đức của các tế bào HEK 293 vẫn cần có sự đối thoại và suy ngẫm sâu hơn. Nghiên cứu khoa học trong tương lai nên cân bằng tiến bộ công nghệ và những cân nhắc về đạo đức như thế nào?