Trong lĩnh vực phát triển đô thị và kinh tế xã hội, mô hình Tiebout lần đầu tiên được nhà kinh tế Charles Tiebout đề xuất vào năm 1956. Mô hình này cho thấy mọi người di chuyển đến các thị trấn khác nhau để tìm kiếm hiện tượng Dịch vụ công phù hợp hơn. Theo mô hình này, sự cạnh tranh giữa các chính quyền địa phương giúp tối ưu hóa việc cung cấp hàng hóa công, qua đó giải quyết vấn đề “đi không hưởng lợi” trong hàng hóa công. Khái niệm này không chỉ khiến chúng ta suy ngẫm về sự phát triển của các thành phố hiện đại mà còn gợi ra suy nghĩ sâu sắc về lựa chọn của cá nhân và chính sách công.
"Nếu các thành phố cung cấp các sản phẩm hỗn hợp và mức thuế khác nhau, cư dân có nhu cầu khác nhau sẽ chọn cộng đồng phù hợp với họ."
Theo quan điểm của Tiebout, cư dân sẽ lựa chọn cộng đồng phù hợp dựa trên nhu cầu về dịch vụ công và chất lượng cuộc sống mà họ theo đuổi. Nếu các dịch vụ công trong một cộng đồng không đáp ứng được nhu cầu, giống như sự không hài lòng với các hàng hóa cá nhân, cư dân có thể chọn chuyển đến một cộng đồng khác để tìm kiếm các dịch vụ đáp ứng tốt hơn nhu cầu của họ. Hành động “lựa chọn” này tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh giữa các chính phủ, thúc đẩy mỗi khu vực dần cải thiện chất lượng hàng hóa công của mình.
Việc thiết lập mô hình này dựa trên một số giả định cơ bản. Đầu tiên, người tiêu dùng phải được tự do lựa chọn khu vực lân cận của mình và có thể di dời mà không mất phí. Hơn nữa, người dân phải được trang bị thông tin đầy đủ để hiểu được các dịch vụ và mức thuế của các cộng đồng khác nhau. Cuối cùng, cần phải có đủ sự lựa chọn của cộng đồng để mọi người có thể “phân loại” theo sở thích về hàng hóa công cộng của mình.
"Mô hình Tiebout dựa trên thực tế là chi phí di chuyển bằng không, cư dân có thông tin toàn diện và có nhiều cộng đồng để lựa chọn."
Trong các cộng đồng cung cấp dịch vụ công, mô hình Tiebout đặc biệt có thể áp dụng cho hầu hết các cộng đồng ngoại ô độc lập. Trong trường hợp này, việc di dời tương đối thuận tiện và người dân có nhiều lựa chọn để đáp ứng nhu cầu về hàng hóa công cộng. Việc vận hành mô hình Tiebout cho phép các cộng đồng khác nhau tập trung vào thế mạnh của mình, tạo ra một môi trường cạnh tranh.
Trong mô hình của Tiebout, có hai loại gia đình: một là những gia đình có con cái, coi trọng chất lượng trường công hơn; loại còn lại là những gia đình lớn tuổi không có con cái, có nhu cầu về trường học tương đối ít hơn. Dựa trên tình hình này, hai loại gia đình này sẽ chọn chuyển đến những cộng đồng khác nhau, dẫn đến một cộng đồng tập trung nhiều gia đình có trẻ em, trong khi cộng đồng còn lại có thể chủ yếu là người già. Sự tập trung này giúp mỗi cộng đồng đạt được mục tiêu cung cấp hàng hóa công cộng một cách tối ưu.
"Khi mọi người lựa chọn nơi sinh sống dựa trên nhu cầu của mình, việc phân bổ hàng hóa công cộng một cách tối ưu là có thể thực hiện được."
Tuy nhiên, mô hình này không phải là không có hạn chế. Mô hình Tiebout giả định rằng sẽ không có hiệu ứng lan tỏa giữa các hàng hóa công cộng, điều này không hoàn toàn đúng trong thực tế. Nếu các dịch vụ trong một cộng đồng ảnh hưởng đến các cộng đồng xung quanh, thì sự cạnh tranh thị trường đơn thuần có thể không giải quyết được những vấn đề như vậy. Hơn nữa, một số hàng hóa công cộng, chẳng hạn như quốc phòng, có thể không được cung cấp hiệu quả ở cấp địa phương do tính kinh tế theo quy mô của chúng.
Tầm quan trọng của nghiên cứu thực nghiệmCác nghiên cứu đã chỉ ra rằng quan điểm của mô hình Tiebout phù hợp với kết quả thực nghiệm. Ví dụ, theo một số cuộc khảo sát, trong quá trình lựa chọn nơi sinh sống, nhu cầu về hàng hóa công cộng của người dân trong thị trấn đồng đều hơn so với những khu vực khác có ít sự lựa chọn hơn. Điều này càng củng cố thêm cho đề xuất của Tiebout rằng sự lựa chọn nơi ở ảnh hưởng đến hiệu quả và sự hài lòng của các dịch vụ công.
"Trong môi trường đô thị đông đúc, mọi người có vẻ như có nhiều khả năng tìm thấy những khu phố phù hợp với sở thích về hàng hóa công cộng của họ."
Những nghiên cứu này không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về ý nghĩa thực tiễn của mô hình Tiebout mà còn nhắc nhở chúng ta chú ý đến cách thị trường tác động đến hành vi của chính quyền địa phương và việc phân bổ nguồn lực công. Khi quá trình đô thị hóa tiếp tục tăng tốc, sự cân bằng giữa cung và cầu hàng hóa công cộng ngày càng trở nên quan trọng.
Phần kết luậnTóm lại, mô hình Tiebout cung cấp cho chúng ta một công cụ mạnh mẽ để hiểu mối quan hệ giữa việc cung cấp hàng hóa công cộng và việc di dời người dân. Khi mọi người có thể lựa chọn nơi sinh sống dựa trên nhu cầu và sở thích của mình, sự cạnh tranh giữa các cộng đồng sẽ thúc đẩy việc phân bổ tối ưu các hàng hóa công cộng. Tuy nhiên, hiện tượng này cũng làm dấy lên những cuộc thảo luận về công bằng và hòa nhập xã hội. Chúng ta có thực sự có thể đảm bảo rằng mọi người đều có thể tìm được một cộng đồng dân cư đáp ứng nhu cầu của mình không?