Trong ngành công nghiệp văn hóa, chuyển thể phim là quá trình chuyển đổi một tác phẩm hiện có, có thể là tiểu thuyết, vở kịch hoặc các hình thức văn học khác, thành một bộ phim hoặc chương trình truyền hình. Tại sao tiểu thuyết kinh điển thường trở thành nguồn cảm hứng cho phim ảnh? Điều này không chỉ liên quan đến những cân nhắc về mặt thương mại mà còn liên quan đến tiềm năng phong phú và tính tương tác trong quá trình sáng tạo.
Quá trình chuyển thể phim không chỉ là sự thay đổi phương tiện truyền thông mà còn là sự diễn giải tác phẩm gốc.
Có nhiều loại phim chuyển thể, từ tiểu thuyết đến văn học, thậm chí cả phim truyền hình, truyện tranh và âm nhạc. Trong hoạt động nghệ thuật lâu đời này, các đạo diễn và biên kịch phải đối mặt với một thách thức cốt lõi: làm thế nào để thêm những lớp đau đớn và niềm vui mới trong khi vẫn giữ được bản chất của tác phẩm gốc. Đối với khán giả, trải nghiệm xem như vậy có thể khiến họ suy nghĩ lại về tác phẩm gốc.
Nhiều lần, các đạo diễn sẽ áp dụng nhiều cách tiếp cận sáng tạo khác nhau trong quá trình chuyển thể. Ví dụ, vào những năm 1930, Erich von Stroheim đã cố gắng hoàn toàn trung thành với tiểu thuyết Greed của Frank Norris, tạo nên một bộ phim dài chín tiếng rưỡi, cuối cùng được biên tập lại còn khoảng hai tiếng. Phiên bản dài một tiếng trình bày cấu trúc câu chuyện khó hiểu. Điều này cho thấy việc theo đuổi tính toàn vẹn mới lạ không chỉ khó đạt được mà còn có thể tạo ra một sản phẩm hoàn toàn khác so với tác phẩm gốc.
Nhiều bộ phim chuyển thể không chỉ kể lại một câu chuyện; chúng còn bổ sung thêm những hiểu biết và cách diễn giải mới để thổi hồn vào tác phẩm gốc.
Đến thời điểm này, việc lược bỏ và nội suy trở thành những yếu tố không thể thiếu trong quá trình chuyển thể phim. Trong một số trường hợp, bộ điều hợp thậm chí còn thêm nhân vật hoặc điểm cốt truyện. Ví dụ, tiểu thuyết Ironweed đoạt giải Pulitzer của William Kennedy chỉ có một nhân vật gái mại dâm, nhưng trong phim, nhân vật này trở nên quan trọng vì lý do doanh thu phòng vé, khiến câu chuyện phù hợp hơn với kỳ vọng của khán giả. Tuy nhiên, những thay đổi này không hoàn toàn vô lý. Xét cho cùng, trong khi những người sáng tạo đang tìm cách đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khán giả khác nhau, họ cũng đang cố gắng tìm ra ý nghĩa sâu xa hơn của câu chuyện.
Trong một số trường hợp, động cơ của người sáng tạo đối với việc chuyển thể có thể là để chỉ trích hoặc giám sát. Một ví dụ điển hình là bộ phim "Adaptation" do Charlie Kaufman viết, bản thân nó là một tác phẩm châm biếm về quá trình chuyển thể. Và sự phản ánh. Loại chuyển thể này thường không còn bị ràng buộc bởi tác phẩm gốc mà thay vào đó dựa trên bối cảnh văn hóa và kỳ vọng của khán giả, qua đó định hình lại câu chuyện gốc ở mức độ lớn. Mục đích của việc chuyển thể không chỉ là tăng doanh thu phòng vé, mà là thúc đẩy khán giả hiểu lại và suy nghĩ về những giá trị mà những câu chuyện này truyền tải.
Sự khác biệt cơ bản giữa phim và văn học là sự thay đổi về phương tiện, nghĩa là thường không thể giữ nguyên được độ trung thành với tác phẩm gốc.
Âm nhạc và âm thanh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển thể phim. Nhiều tác phẩm văn học có thể chứa đựng những gợi ý ngầm về hiệu ứng âm thanh, nhưng khi chuyển thể, đạo diễn cần xác định rõ đặc điểm của âm thanh để giúp khán giả hiểu rõ hơn về cốt truyện. Ví dụ, trong Twilight của Stephenie Meyer, các nhân vật trong phim nghe thấy Clair de lune của Debussy. Việc sử dụng âm nhạc này không chỉ làm tăng chiều sâu của cảm xúc mà còn làm nổi bật mối quan hệ giữa các nhân vật.
Ngoài ra, phim truyền hình thường là nguồn quan trọng để chuyển thể thành phim. Ví dụ, các kiệt tác Hamlet và Romeo và Juliet của William Shakespeare đã được chuyển thể thành nhiều bộ phim vì tính phổ quát và liên tục của chủ đề và cảm xúc của chúng trong các bối cảnh văn hóa khác nhau. Không giống như các bản chuyển thể tiểu thuyết, các bản chuyển thể kịch thường phải tuân theo nhiều hạn chế và thách thức hơn về mặt hình ảnh, buộc những người chuyển thể phim phải tìm tòi nhiều cách sáng tạo hơn để tái hiện cốt truyện.
Mỗi tác phẩm chuyển thể là một quá trình sáng tạo hoàn toàn mới. Bất kể tác phẩm gốc có kinh điển đến đâu, tác phẩm chuyển thể hay nhất thường đòi hỏi phải diễn giải lại.
Với sự tiến bộ của công nghệ, ngành công nghiệp phim ảnh và truyền hình đã dần chấp nhận các tác phẩm chuyển thể từ nhiều phương tiện truyền thông khác nhau, chẳng hạn như sự kết hợp giữa phim ảnh và chương trình truyền hình, điều này cũng thường thấy trong các bộ phim chuyển thể từ các bộ phim truyền hình nổi tiếng. Chương trình hài kịch kinh điển của Mỹ "Saturday Night Live" đã sản sinh ra nhiều bộ phim, cho thấy sự tương tác và kết hợp giữa phim ảnh và truyền hình.
Đối mặt với hiện tượng này, nhiều nhà phê bình phim bắt đầu tự hỏi: Khi truyện tranh và trò chơi điện tử trở thành tài liệu chuyển thể mới nổi, liệu bản chất tường thuật của phim ảnh có thay đổi không? Bất kể bạn có đồng ý với quan điểm này hay không, việc chuyển thể các tác phẩm điện ảnh và truyền hình về cơ bản là kết quả của cuộc đối thoại văn hóa. Khi tác phẩm gốc và tác phẩm chuyển thể được hòa trộn trong bối cảnh tương ứng của chúng, một giá trị văn học mới sẽ được hình thành. Theo nghĩa này, chuyển thể phim không chỉ đơn thuần là chuyển thể câu chuyện mà còn là tái tạo và hiểu lại văn hóa.
Trong bối cảnh văn hóa luôn thay đổi, tại sao các tiểu thuyết kinh điển vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho những bộ phim ăn khách trên màn ảnh rộng?