Trong xã hội phát triển nhanh chóng ngày nay, sự tập trung không còn chỉ là công cụ để học tập hay làm việc mà nó đã trở thành yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự thành công trong cuộc sống của một con người. Sự tập trung, hay kiểm soát sự chú ý, thể hiện khả năng của một cá nhân trong việc lựa chọn những gì cần chú ý và những gì cần bỏ qua. Nghiên cứu cho thấy khả năng này chủ yếu được điều chỉnh bởi các vùng trước trán của não, bao gồm cả vỏ não vành trước.
Theo nghiên cứu, nguồn tập trung tạo ra một hệ thống trong não bao gồm ba mạng lưới: tỉnh táo, định hướng và kiểm soát điều hành.
Ba mạng này đã được kiểm tra trong một số thử nghiệm, bao gồm thử nghiệm Stroop và các nhiệm vụ biên, nhằm khám phá các khía cạnh khác nhau của quyền kiểm soát điều hành và mối quan hệ qua lại của chúng. Những phát hiện này không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với giới học thuật mà còn có tác động sâu sắc đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Các nghiên cứu sớm nhất tin rằng thùy trước trán không hoạt động về mặt chức năng trong năm đầu đời, nghĩa là trẻ sơ sinh không thể chọn cách phân bổ sự chú ý của mình. Tuy nhiên, khi nghiên cứu sâu hơn, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng khả năng kiểm soát sự chú ý của ngay cả trẻ nhỏ cũng không yếu như chúng ta tưởng tượng.
Khi thùy trước trán phát triển, khả năng kiểm soát sự chú ý của trẻ được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, nhiều trẻ vẫn phát triển khả năng tập trung kém hơn người lớn. Một số trẻ mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) do thùy trước trán phát triển chậm hơn.
Nghiên cứu liên quan đến tuổi tác cho thấy khi chúng ta già đi, khả năng tập trung và trí nhớ ngắn hạn của chúng ta giảm dần. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng phản ứng của não trong việc kiểm soát điều hành giảm đáng kể ở những người trên 60 tuổi, cho thấy khả năng sử dụng sự tập trung trong cuộc sống hàng ngày của những người lớn tuổi bị giảm sút.
Các chuyên gia chỉ ra rằng tập thể dục có thể giúp tăng khối lượng chất xám ở vỏ não ở người cao tuổi, từ đó thúc đẩy khả năng tập trung được cải thiện.
Nghiên cứu cho thấy khả năng tập trung kém thường liên quan chặt chẽ đến các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Đặc biệt là bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý, rối loạn lo âu và bệnh Alzheimer. Vì vậy, tăng cường khả năng tập trung không chỉ giúp ích cho sự thành công trong cuộc sống hàng ngày mà còn cải thiện sức khỏe tinh thần.
Không thể đánh giá thấp tác động của rối loạn lo âu đến khả năng tập trung. Khi mọi người ở trạng thái lo lắng, khả năng kiểm soát sự chú ý của họ thường giảm đi, dẫn đến hiệu quả xử lý giảm.
Sự chú ý được coi là chức năng chính dẫn đến các quá trình nhận thức cao hơn như trí nhớ và học tập.
Lý thuyết về sự chú ý nhấn mạnh tác động của sự lo lắng đến việc thực hiện nhiệm vụ và đề xuất ba chức năng chính để giải thích cách thức hoạt động của sự tập trung: ức chế, dịch chuyển và cập nhật. Những chức năng này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất của một cá nhân trong các nhiệm vụ cụ thể mà còn có tác động lâu dài đến khả năng học tập và trí nhớ của họ.
Thiền chánh niệm đã được chứng minh là cải thiện đáng kể chức năng điều hành và xử lý không gian thị giác. Trong một số thí nghiệm, các phương pháp sử dụng chánh niệm đã cho thấy những lợi ích tiềm tàng lâu dài trong việc kiểm soát sự chú ý, mặc dù kết quả vẫn còn gây tranh cãi.
Sự tập trung được coi là yếu tố then chốt của sự phát triển nhận thức và đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ định hướng sự chú ý và học tập. Nghiên cứu đã tiết lộ rằng khả năng tập trung và trí nhớ làm việc có liên quan chặt chẽ với nhau trong quá trình học tập và giúp các cá nhân thu được thông tin cần thiết từ môi trường.
Sự tập trung không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất học tập và làm việc mà nó còn liên quan mật thiết đến sức khỏe tâm thần. Có thể thấy, việc nâng cao khả năng tập trung chắc chắn là yếu tố then chốt để thành công trong cuộc sống. Trong thời đại thông tin này, bạn nhìn nhận những thách thức và tiềm năng tập trung của bản thân như thế nào?