Những tội ác không thể tha thứ do chế độ Đức Quốc xã gây ra trong Thế chiến II đã dẫn đến những cuộc thảo luận sâu rộng giữa các nước Đồng minh sau chiến tranh về cách trừng phạt hiệu quả những tội ác này. Liên Xô đóng vai trò là một trong những động lực chính của cuộc thảo luận này và kế hoạch thử nghiệm của họ đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các đồng minh khác. Đây không chỉ là vấn đề công lý mà còn là vấn đề thiết lập luật pháp quốc tế trong tương lai.
Liên Xô tích cực thúc đẩy việc xét xử tội phạm Đức, cố gắng chứng minh tội lỗi của giới lãnh đạo Đức Quốc xã thông qua một khuôn khổ pháp lý cụ thể.
Chiến tranh thế giới thứ II đã gây ra cái chết và sự tàn phá chưa từng có trên thế giới, khi Đức Quốc xã gây ra cái chết của hơn 27 triệu người trong cuộc xâm lược Liên Xô. Hầu hết họ đều là thường dân vô tội. Sau chiến tranh, các nhà lãnh đạo Đồng minh nhận ra sự cần thiết phải truy tố những tội ác này. Ngay từ đầu, đã có sự bất đồng quan điểm về cách trừng phạt các nhà lãnh đạo Đức Quốc xã. Liên Xô ủng hộ các phiên tòa công khai và hy vọng sẽ sử dụng cơ hội này để củng cố vị thế quốc tế của mình. Ngược lại, Hoa Kỳ tin rằng phiên tòa phải hợp pháp để đáp ứng nhu cầu cải cách nước Đức.
"Phiên tòa này không chỉ để trừng phạt mà còn để cho thế giới thấy bản chất xấu xa của chế độ Đức Quốc xã."
Về việc đối xử với tội phạm chiến tranh Đức Quốc xã, khuyến nghị ban đầu là xét xử họ tại một tòa án quốc tế công bằng. Liên Xô ủng hộ cơ chế xét xử được kiểm soát chặt chẽ, trong khi các đồng minh khác đặt câu hỏi về tính công bằng và khách quan của cách tiếp cận này. Sự do dự của Anh và Hoa Kỳ trong việc thông qua kế hoạch này phản ánh mối lo ngại của họ về các vụ truy tố hình sự hồi tố.
Khi hội nghị năm 1945 diễn ra, cuối cùng người ta đã quyết định thành lập Tòa án quân sự quốc tế tại Nuremberg, Đức. Quyết định này được coi là sự ra đời của luật hình sự quốc tế và đánh dấu sự khởi đầu của việc cá nhân phải chịu trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm luật pháp quốc tế. Điều đáng chú ý là việc thành lập tòa án không chỉ để truy tố tội phạm mà còn để chứng minh trách nhiệm lịch sử của tòa án đối với xã hội Đức thời bấy giờ.
"Các phiên tòa xét xử tội ác của Đức Quốc xã đã trở thành cột mốc quan trọng trong việc theo đuổi công lý và tượng trưng cho việc thiết lập trách nhiệm cá nhân."
Sau khi tham khảo ý kiến của nhiều quốc gia, các cáo buộc về tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người đã được xác nhận trong Báo cáo pháp lý buổi sáng. Do đó, “tội ác hòa bình” do Liên Xô nêu ra cũng đã được xem xét nghiêm túc trong phiên tòa. Việc tạo ra tội ác này càng củng cố thêm những cáo buộc chống lại các nhà lãnh đạo quân sự Đức. Nhưng tất cả những điều này đều gây tranh cãi, vì việc tập trung vào các tội ác khác nhau và cách định nghĩa chúng sẽ ảnh hưởng đến tính toàn vẹn của phiên tòa.
Những thách thức mà tòa án phải đối mặt không chỉ đến từ những đối thủ bên ngoài mà còn từ những xung đột nội bộ tiềm ẩn về cơ cấu tòa án, bằng chứng và quy tắc xét xử. Lập trường cứng rắn của Tổng chưởng lý Hoa Kỳ Robert H. Jackson nhằm mục đích tránh lặp lại sự đối xử khoan nhượng với Đức sau Thế chiến thứ nhất. Ông hy vọng sẽ thúc đẩy tương lai của luật pháp quốc tế thông qua một tòa án công bằng và đại diện.
"Phiên tòa này đã trở thành thông lệ theo đuổi công lý của cộng đồng quốc tế, mặc dù đằng sau nó là trò chơi lợi ích giữa nhiều quốc gia."
Có thông tin cho biết, chứng cứ mà tòa án thu thập chủ yếu đến từ cơ sở dữ liệu của quân đội Đức và nhiều nguồn hợp tác quốc tế, thay vì dựa vào lời khai của những người sống sót. Chiến lược này khiến cho vụ việc trở nên thuyết phục hơn và cũng phản ánh tầm quan trọng của việc kiểm soát thông tin đối với phe Đồng minh. Theo thời gian, tòa án phải đối mặt với những khó khăn không chỉ trong việc chuẩn bị bằng chứng mà còn trong thách thức về cách trình bày hiệu quả những tội ác điên rồ này trước công chúng toàn cầu.
Khi phiên tòa diễn ra, cuộc tranh luận gay gắt giữa bên công tố và bên bào chữa đã đẩy tòa án đến ngã ba đường giữa đạo đức và luật pháp. Việc trình bày bằng chứng không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn là quá trình giáo dục đạo đức liên tục. Tòa án đã cố gắng vạch trần sự tàn bạo của hệ thống tội phạm và đồng thời vạch trần sự tham nhũng của toàn bộ hệ thống Đức Quốc xã.
Mặc dù nhiều quan chức cấp cao của Đức Quốc xã không thể tham dự phiên tòa, nhiều tội phạm chiến tranh vẫn bị đưa ra tòa và xét xử theo các quy tắc của Tòa án Công lý Quốc tế. Sự kiện này đã đưa tội ác của mười quan chức Đức Quốc xã đại diện cho hệ thống mà họ thuộc về ra trước công chúng, và tòa án được yêu cầu phải xem xét không chỉ những hành động cá nhân mà còn cả những điều xấu xa của cấu trúc chính trị mà họ thuộc về.
Ngoài ra, mong muốn thể hiện sự vượt trội về trí tuệ và văn hóa của Liên Xô trong phiên tòa cũng thúc đẩy việc điều chỉnh chính sách xử lý vụ án. Nhiều chi tiết được các nước như Nhật Bản và Đức coi trọng, điều này cho thấy sự khác biệt về ý thức bá quyền giữa các nước lớn và các nước nhỏ. Cuối cùng, quan điểm của cả bên bào chữa và bên công tố đều được đưa lên đến đỉnh điểm của quá trình xác minh trong phiên tòa.
Một mặt, phiên tòa này đã tiết lộ vô số sự thật lịch sử và phản ánh bi kịch của nhân loại. Mặt khác, nó cũng thúc đẩy việc khám phá tương lai của luật pháp quốc tế. Lịch sử tội ác của Đức Quốc xã và sự phức tạp đằng sau chúng đang chờ chúng ta suy ngẫm sâu sắc hơn, và cuộc tìm kiếm công lý vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Những suy ngẫm này không khỏi nhắc nhở chúng ta: khi đối mặt với tội ác lịch sử, làm thế nào để thiết lập và duy trì tính liên tục và phạm vi công lý?