Nuri Öner

Bark Beetle Management in Regard to the Global Climatic Change

Sicakligin artmasi, yaz mevsimlerinin uzamasina, boceklerin daha uzun sure zarar yapmasina ve ayni zamanda agaclari su stresine sokarak onlarin alyuvarlari durumunda bulunan ve yapiminda su bulunan recine miktarini olumsuz yonde etkilemektedir. Sicakligin artmasiyla birlikte boceklerin bir yilda verdikleri dol sayisi da artabilecegi gibi, biyoloji-fenoloji iliskisi de bozulabilmektedir. Kuresel iklim degisikliginin etkisiyle sicaklik artisina bagli olarak, hayvanlar kutuplara dogru ilerleyebilecek ve ust daglik kesimlere-yuksek rakimlara bile goc edeceklerdir. Bu durum; sicaklik artisi ile bocek salginlari arasinda siki bir iliski bulundugunu ortaya koymaktadir. Kabukbocekleri yonetiminin amaci, saglikli agaclara olabilecek saldirilarin en az duzeye indirilmesidir. Kabukbocekleri agaclara yerlestikten sonra tuzak agaclarin ormandan uzaklastirilmasi islemi; zararli yogunlugunda onemli azalmalar oluncaya kadar kesme/tuzaklama/uzaklastirma islemlerinin sirasiyla ve belirli araliklarla tekrarlanmasini gerekmektedir. Ture ozgu feromon tuzaklar kullanmak suretiyle, zararlinin ucus seyrinin izlenmesi ve populasyon yogunlugunun ekonomik zarar seviyesinin altina dusurulmesi mumkundur. Ayrica, bulasik alanlarda her yil surveyler yapilarak salginin siddet ve boyutlari belirlenmek suretiyle, silvikulturel mudahaleler ile biyoteknik yontemlerin zamaninda uygulanmasi imkan dahiline girmis olur. Kuresel iklim degisikliginin, kabukbocekleri uzerine olasi etkilerini ve alinmasi gerekli onlemleri; literatur ve mevcut bilgiler isiginda degerlendirmek uzere bu calisma ele alinmistir

SILVICULTURAL PROPERTIES OF ULUDAG FIR (Abies nordmanniana subsp. bornmülleriana Mattf.) IN ILGAZ (DERBENT and DORUK) AND DETERMINED BARK BEETLES AND CONTROL METHODS

Ilgaz (Derbent ve Doruk)da Uludag goknari mescerelerinin silvikulturel ozellikleri ile saptanan kabukbocekleri ve bunlarla mucadele yontemlerini belirlemek amaciyla bu calisma ele alinarak 1999-2000 yillari arasinda yurutulmustur. Elde edilen bulgulara gore Uludag goknarinin hakim tur oldugu 1700-2000 m yukseltilerde, genellikle kuzey ve kuzeybati bakilarda, % 80-100 kapaliliklarda, %35-100 egimlerde, 50-120 yas ve 20-70 cm gogus capina sahip mescerelerde 7 kabukbocegi turu [(Cryphalus piceae (Ratz.), Ips acuminatus (Gyll.), Orthotomicus erosus (Woll.), Pityogenes quadridens (Hartig), Ips (Pityokteines) curvidens (Germ.), Trypodendron lineatus (Oliver) (Scolytidae) ; Pissodes piceae (Ilig.) (Curculionidae)]nun bulundugu saptanmis olup, bunlar icerisinde en yaygin ve zararli turlerin ise onem sirasina gore C. piceae, I. curvidens, Pissodes piceae oldugu belirlenmistir. Kabukboceklerinin saf goknar mescerelerinde yogunlastigi, karisima saricamin katildigi alanlarda da goknari tercih ettigi, saf saricam mescerelerinde ise bulunmadigi saptanmistir. Sozu edilen orman alani, kendisinden beklenilen tum yararlari saglamakla birlikte, gecmis yillarda oldugu gibi 1990-2000 yillarinda da firtina devrikleri ve kar kirmalari olaganustu hasilati arttirmis ve yer yer acilmalar olmustur. Bunun sonucunda kabukbocekleri salginlarinin ortaya ciktigi, silvikulturel uygulamalardaki bazi eksiklikler gibi nedenlerden dolayi Ilgaz Dagi orman ekosisteminin zarar gordugu ve sorunlarin cozumunun de giderek agirlastigi gozlenmistir. Ilgaz (Derbent ve Doruk)da Uludag goknari mescerelerinde bulunan kabukoceklerinin biyo-ekolojisi ile mescere yapisi dikkate alindiginda, bu zararlilarla yapilacak en uygun mucadelenin, ekonomik omrunu doldurmus agaclar ile bulasik agac ve artiklarin hizla ormandan uzaklastirilarak zararlinin saglikli agaclara gecmesini onlemek oldugu kendiliginden anlasilmaktadir. Kabukbocekleri yerlestikten sonra tuzak agaclarinin ormandan uzaklastirarak, zararli yogunlugu onemli azalmalar oluncaya kadar kesme/tuzaklama/uzaklastirma islemlerinin sirasiyla ve belirli araliklarla tekrarlanmasi gerekmektedir. Bu mucadele yontemlerinden feromon tuzaklar kullanmak suretiyle zararli populasyonunu ekonomik zarar esiginin altinda tutulmasi mumkun gorulmektedir. Ancak bunun gerceklestirilebilmesi icin, bulasik alanlarda her yil sorvey yapilarak salginin siddet ve boyutlarinin belirlenmesi gerekir. Silvikulturel mudahaleler ile biyoteknik yontemlerin zamaninda uygulanmasi buyuk onem tasidigindan, sozu edilen calismalarin Ilgazda mayis - agustos aylari arasinda tamamlanmasi gerektigi; saf mescere kurulusu yerine, ibreli ve yaprakli turlerin yer aldigi karisik mescerelerin olusturulmasi gerektigi saptanmistir. Anahtar Kelimeler: Kabukbocekleri, Uludag Goknari, Mescere, Silvikultur, Mucadele Yontemleri