Kể từ khi Hiệp ước ổn định và tăng trưởng (SGP) được thành lập tại Liên minh châu Âu vào năm 1997, nó đã trở thành nền tảng quan trọng để duy trì sự ổn định kinh tế của khu vực đồng euro. Thỏa thuận này nhằm đảm bảo rằng tất cả 27 quốc gia thành viên có thể duy trì kỷ luật tài chính và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong Liên minh Kinh tế và Tiền tệ (EMU). Theo thời gian, thỏa thuận đã trải qua nhiều lần điều chỉnh và phát triển, và tác động của nó đối với nền kinh tế EU ngày càng trở nên phức tạp hơn.
Cơ quan chính thực hiện giám sát chính sách tài khóa là Ủy ban Châu Âu, nơi hướng dẫn các chính sách tài khóa của các quốc gia thành viên thông qua các khuyến nghị cụ thể hàng năm cho từng quốc gia. Theo thỏa thuận, các quốc gia thành viên phải giữ thâm hụt ngân sách nhà nước dưới 3% GDP và nợ nhà nước dưới 60% GDP. Nếu một quốc gia thành viên vi phạm các quy định có liên quan, Thủ tục thâm hụt quá mức (EDP) sẽ được khởi xướng và có thể phải đối mặt với các lệnh trừng phạt kinh tế.
"Mục đích ban đầu của thỏa thuận là đảm bảo sự ổn định và tăng trưởng bền vững của nền kinh tế châu Âu, nhưng kết quả thực hiện lại khác nhau rất nhiều tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi quốc gia."
Vào năm 2005, SGP đã trải qua một cuộc cải cách lớn nhằm tăng tính linh hoạt và cải thiện cơ chế thực hiện. Cốt lõi của cải cách này là đặt ra các mục tiêu ngân sách trung hạn (MTO) cụ thể cho từng quốc gia thành viên, nghĩa là các quốc gia khác nhau có thể đặt ra các mục tiêu tài chính dựa trên điều kiện kinh tế của riêng họ.
Cuộc khủng hoảng nợ châu Âu từ năm 2011 đến năm 2013 đã bộc lộ nhiều thiếu sót của SGP, khiến EU phải tăng cường hơn nữa việc giám sát các chính sách tài khóa. Do tình hình kinh tế vào thời điểm đó, các quốc gia thành viên thường vi phạm các điều khoản của SGP và cần có những cải cách cơ cấu quy mô lớn để xây dựng lại lòng tin.
Tính đến năm 2020, khi dịch COVID-19 bùng phát, một số điều khoản của SGP đã tạm thời bị đình chỉ, cho phép các quốc gia thành viên tăng chi tiêu tài chính để ứng phó với tác động của dịch bệnh. Việc thực hiện chính sách này đã dẫn đến thâm hụt ngân sách vượt quá 3% ở nhiều quốc gia.
"Trong thời gian này, trong khi việc triển khai EDP tạm thời bị hoãn lại, tình hình kinh tế ở mỗi quốc gia vẫn tiếp tục được theo dõi chặt chẽ."
Với sự bùng nổ của chiến tranh Nga-Ukraine, giá năng lượng tăng cao và chi tiêu quốc phòng tăng đã tạo ra áp lực ngân sách mới cho tất cả các quốc gia thành viên EU. Tiến trình EDP, dự kiến sẽ được khởi động lại vào năm 2024, sẽ tiến hành đánh giá toàn diện kết quả tài chính năm 2023 và ngân sách năm 2024 của các quốc gia thành viên.
Vào năm 2024, EU sẽ triển khai một bộ quy tắc SGP mới cho phép các quốc gia thành viên tuân thủ các giới hạn tài chính chậm hơn nếu phải đối mặt với các yêu cầu cải cách cụ thể. Điều này có nghĩa là trong những năm tới, sự linh hoạt của các quốc gia thành viên trong việc điều chỉnh kinh tế sẽ giúp đạt được các chính sách tài khóa bền vững hơn.
Chuỗi diễn biến này đã biến SGP không chỉ trở thành khuôn khổ cho chính sách tài khóa mà còn dần trở thành cơ chế cốt lõi trong toàn bộ hệ thống quản trị kinh tế EU. Những cải thiện tiếp theo sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự phục hồi và phát triển của nền kinh tế châu Âu?