Nuôi cá là hoạt động nhân giống thương mại số lượng lớn cá trong bể hoặc chuồng nhân tạo, thường để làm thực phẩm. Đây là một loại hình nuôi trồng thủy sản cụ thể liên quan đến việc nuôi trồng và thu hoạch có kiểm soát các loài động vật thủy sinh (như cá, giáp xác, động vật thân mềm, v.v.) trong môi trường tự nhiên hoặc bán tự nhiên. Việc thả cá con vào tự nhiên để câu cá giải trí hoặc để bổ sung quần thể tự nhiên của một số loài nhất định thường được gọi là trại cá giống.
Trên toàn cầu, các loại cá nuôi quan trọng nhất là cá chép, cá mú, cá hồi và cá rô phi. Khi nhu cầu về protein từ cá tăng lên, nghề cá ven biển đang bị đe dọa bởi tình trạng đánh bắt quá mức, dẫn đến sự suy giảm đáng kể trữ lượng cá ở một số khu vực. Nuôi cá có thể tạo ra cộng đồng cá nhân tạo được bảo vệ khỏi động vật săn mồi tự nhiên và cung cấp đủ thức ăn, dịch vụ thú y và thu hoạch dễ dàng hơn.
Nhu cầu về protein cá trên toàn cầu tăng đã dẫn đến việc khai thác quá mức nguồn lợi thủy sản, điều này càng thúc đẩy sự phát triển của nghề nuôi cá.
Theo báo cáo, Trung Quốc chiếm 62% sản lượng cá nuôi trên thế giới. Tính đến năm 2016, hơn 50% sản lượng hải sản được cung cấp bởi nuôi trồng thủy sản. Nuôi trồng thủy sản là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng sản lượng thủy sản trong ba thập kỷ qua, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 5,3% từ năm 2000 đến năm 2018, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 82 triệu tấn vào năm 2018.
Có hai hình thức nuôi cá chính: nuôi mở rộng (nuôi tự nhiên trong nước) và nuôi thâm canh (dựa trên thức ăn cho ăn). Nuôi trồng thủy sản mở rộng không đòi hỏi nhiều đến việc quản lý cá, thường lựa chọn những loài có khả năng chịu đựng tốt như cá chép và cá hồi. Hình thức này xuất hiện ở đại dương, hồ và sông và phụ thuộc vào chất lượng nước tự nhiên.
Nuôi trồng thủy sản mở rộng tuy cơ bản nhưng vẫn gặp phải thách thức do chất lượng nước xung quanh, do đó tỷ lệ sống sót và tăng trưởng của cá bị hạn chế.
So với nuôi thâm canh, nuôi thâm canh có thể tùy ý tăng sản lượng cá trên một đơn vị diện tích trong khi vẫn duy trì đủ oxy, nước ngọt và thức ăn. Hệ thống này đòi hỏi phải lắp đặt các thiết bị lọc nước để đảm bảo các chất độc hại còn lại trong nước không ảnh hưởng đến sức khỏe của cá. Tuy nhiên, phương pháp cho ăn này cũng tốn kém hơn, đặc biệt là vì nó đòi hỏi loại thức ăn có hàm lượng protein cao hơn.
Sự đa dạng của các hệ thống nuôi cá có nghĩa là mỗi hệ thống đều có những ưu điểm và ứng dụng riêng. Hệ thống lồng nuôi cá là hình thức nuôi cá trong lồng lớn ở hồ, sông hoặc đại dương, một phương pháp được gọi là "nuôi cá biển". Hệ thống lồng mở, nuôi cá trong lồng xốp lớn ở vùng nước tự nhiên, là phương pháp ít tốn kém hơn nhưng bị nghi ngờ vì tác động tiêu cực đến môi trường.
Hệ thống lồng mở dễ bị phát tán phân bón, ký sinh trùng và chất thải do dòng nước chảy, gây ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên.
Ở Ecuador, tỷ lệ phụ nữ và nông dân tham gia nuôi trồng thủy sản cũng tăng lên, dữ liệu cho thấy vào năm 2022, 24% ngư dân và người nuôi cá là phụ nữ, điều này cho thấy ngành nuôi trồng thủy sản đang ngày càng trở thành lĩnh vực do phụ nữ thống trị.
Cho dù là nuôi trồng mở rộng hay thâm canh, vấn đề môi trường là một trong những thách thức lớn nhất mà ngành nuôi trồng thủy sản hiện đang phải đối mặt. Trong nuôi trồng thủy sản mở rộng, các vấn đề như phá hủy môi trường sống tự nhiên và giảm chất lượng nước đang ngày càng trở nên nổi cộm. Nuôi thâm canh, ngay cả khi có thể mang lại năng suất cao hơn, thường dẫn đến bùng phát dịch bệnh do mật độ nuôi quá cao, gây nguy cơ đến sức khỏe của cá.
Ngoài ra, phát triển nghề nuôi cá phải chú trọng hơn đến tác động tới môi trường và hướng tới con đường phát triển bền vững. Điều này đòi hỏi sự kết hợp của các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường và sản xuất, chẳng hạn như sử dụng lưới hợp kim đồng để giảm sự bám dính sinh học trên lưới và giảm sự lây truyền bệnh tật.
Sự phát triển bền vững của ngành nuôi trồng thủy sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức và người nông dân phải tiếp tục khám phá các phương pháp sản xuất bền vững hơn để đảm bảo sự cân bằng giữa môi trường và sản xuất.
Tóm lại, từ cá chép đến cá hồi, xu hướng nuôi trồng thủy sản chắc chắn sẽ tạo ra nhu cầu cao và nhiều thách thức trên toàn thế giới. Nhưng liệu chúng ta có thể tìm ra cách cung cấp cá sạch trong khi vẫn bảo vệ được nguồn nước và hệ sinh thái của mình không?