Trong lý thuyết ra quyết định, đặc biệt là khi đối mặt với sự không chắc chắn, “lý thuyết hối tiếc” đã trở thành một trong những cân nhắc quan trọng để con người đưa ra quyết định tốt nhất. Sự hối tiếc thường xảy ra khi học được cách hành động tốt nhất sau khi đưa ra quyết định. Cảm xúc này là một cảm xúc tiêu cực và sức ảnh hưởng mạnh mẽ của nó không chỉ ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý của cá nhân mà còn liên quan đến trình độ xã hội và danh tiếng. Lý thuyết hối tiếc đặt câu hỏi về quá trình ra quyết định của chúng ta và nhắc nhở mọi người xem xét khả năng hối tiếc trong những lựa chọn trong tương lai.
Hối tiếc là một cảm xúc mạnh mẽ, ảnh hưởng sâu sắc đến con người khi phải đối mặt với những lựa chọn và sau đó được phản ánh trong quá trình đưa ra quyết định hợp lý.
Lý thuyết hối tiếc được Graham Loomes và Robert Sugden đề xuất vào năm 1982. Khái niệm cốt lõi của nó là "sự hối tiếc có thể đoán trước", nghĩa là khi con người đưa ra quyết định, họ dự đoán mức độ hối tiếc mà họ có thể cảm thấy trong tương lai. Mô hình lý thuyết này xem xét khoảng cách giữa kết quả thực tế và lựa chọn tốt nhất sau khi giải quyết được sự không chắc chắn trong tương lai. Khoảng cách này sẽ ảnh hưởng đến nhận thức về lợi ích của người ra quyết định, khiến sự hối tiếc trở thành yếu tố then chốt trong việc ra quyết định.
Trong nhiều tình huống, mọi người đánh giá quá cao cảm giác hối tiếc của mình, đặc biệt khi họ có khả năng kiểm soát mạnh mẽ kết quả của những lựa chọn của mình. Tư duy né tránh hối tiếc có thể dẫn đến những thành kiến trong việc ra quyết định. Ví dụ, khi đứng trước một lựa chọn hiển nhiên, nhiều người sẽ chọn con đường bảo thủ để giảm thiểu khả năng hối tiếc trong tương lai.
“Khi đưa ra quyết định, chúng ta thường xem xét kết quả mà bỏ qua những trải nghiệm cảm xúc có thể xảy ra trong tương lai.”
Ngoài ra, nghiên cứu thực nghiệm cho thấy khi đối mặt với một cuộc đấu giá hoặc lựa chọn canh bạc, người ta chọn phương án tăng giá vì cảm giác hối tiếc phi lý. Khi những người chơi khác biết được kết quả giá thầu của họ, họ dự đoán sự hối tiếc khi thất bại, điều này khiến họ tăng giá thầu để giảm khả năng hối tiếc.
Trong các thử nghiệm, một nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng đối với một số lựa chọn, mọi người đặc biệt có xu hướng đánh giá quá cao mức độ hối tiếc mà họ sẽ cảm thấy nếu không đạt được kết quả mong muốn. Ví dụ, hành khách có thể dự đoán mức độ hối tiếc khi lỡ chuyến tàu khi họ dự đoán chuyến tàu chỉ trễ một phút so với khi họ dự đoán là trễ năm phút. Tuy nhiên, điều này không xảy ra với những trải nghiệm cảm xúc thực sự, vì mọi người có xu hướng cho rằng việc lỡ chuyến tàu là do các yếu tố bên ngoài thay vì chỉ do lựa chọn của chính họ.
Ứng dụng của lý thuyết hối tiếc không chỉ giới hạn ở các cuộc đấu giá và cờ bạc lựa chọn. Nó còn có thể giải thích nhiều hành vi kinh tế, chẳng hạn như đầu tư quá mức vào hành vi đầu tư. Khi đối mặt với tình trạng bất ổn kinh tế, các nhà đầu tư có xu hướng đưa ra lựa chọn dựa trên kinh nghiệm trong quá khứ thay vì chỉ dựa vào dữ liệu hoặc mô hình.
"Lý thuyết hối tiếc không chỉ là một mô hình lý thuyết của kinh tế học mà còn là một phương thức tư duy trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta."
Ví dụ, trong việc lựa chọn đầu tư, nhà đầu tư có thể phải đối mặt với việc lựa chọn cổ phiếu, trái phiếu hoặc thị trường tiền tệ. Sau khi tính toán, điều quan trọng là phải chọn phương án mang lại ít sự hối tiếc nhất. Điều này có nghĩa là không chỉ tính đến lợi nhuận mà còn cả sự hối tiếc tiềm ẩn khi đầu cơ vào lợi nhuận trong tương lai. Sử dụng phương pháp hối tiếc tối đa, nhà đầu tư có thể tìm ra phương án gần nhất với phương án tốt nhất và giảm thiểu sự hối tiếc mà họ có thể cảm thấy trong tương lai.
Những lựa chọn không xác định thường đi kèm với rủi ro và lý thuyết hối tiếc đưa ra cách giúp chúng ta đưa ra quyết định thông minh hơn và đưa ra lựa chọn hợp lý hơn. Đối mặt với sự không chắc chắn của tương lai, bạn có sẵn sàng xem xét khả năng hối tiếc và đưa ra lựa chọn tốt hơn không?