Suy thoái đô thị là một quá trình xã hội phức tạp, trong đó một thành phố hoặc một phần thành phố từng thịnh vượng dần rơi vào tình trạng xuống cấp và suy tàn. Tuy nhiên, nguyên nhân suy thoái đô thị không chỉ là một yếu tố duy nhất mà còn liên quan đến những ảnh hưởng chính trị, kinh tế, xã hội.
Hiện tượng suy thoái đô thị có thể được phân tích từ nhiều khía cạnh, như công nghiệp hóa, phi công nghiệp hóa, chỉnh trang đô thị, giảm dân số hoặc tập trung quá mức và định hình lại cơ cấu kinh tế. Mỗi yếu tố có thể khiến một thành phố dần mất đi sức sống, cụ thể như sau:
Tỷ lệ thất nghiệp cao trong khu vực, tình trạng nghèo đói ngày càng gia tăng, cấu trúc gia đình bị chia cắt và mức sống giảm sút là tất cả những yếu tố chính góp phần làm suy giảm đô thị.
Từ thời Cách mạng Công nghiệp, nhiều người dân nông thôn đã chuyển đến thành phố để tìm việc làm trong lĩnh vực sản xuất. Làn sóng di cư này đã làm tăng dân số thành thị lên rất nhiều. Tuy nhiên, khi tình hình kinh tế thay đổi, nhiều thành phố rơi vào tình trạng mong manh về kinh tế và trở thành nạn nhân của suy thoái đô thị.
Sau Thế chiến thứ hai, các khoản vay mua nhà do chính phủ tài trợ đã thúc đẩy sự phát triển ngoại ô, khiến tình trạng suy thoái đô thị càng trầm trọng hơn.
Sự suy thoái đô thị thường thấy ở các thành phố lớn của Pháp, đặc biệt khi các khu ổ chuột đô thị được chuyển đổi thành nhà ở công cộng. Hiện tượng này làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng kinh tế xã hội và dẫn đến các vấn đề xã hội.
Kể từ khi thống nhất vào năm 1990, một số thị trấn ở Đông Đức, chẳng hạn như Hoylesvoda, đã phải đối mặt với tình trạng mất dân số do các kết cấu nhà ở đúc sẵn do chính phủ xã hội chủ nghĩa xây dựng và việc bảo vệ không đồng đều các tòa nhà lịch sử.
Ở Ý, khu vực Scampia của Naples là một trường hợp nổi tiếng về tình trạng suy thoái đô thị, nơi các kế hoạch nhà ở công cộng ban đầu hy vọng tạo ra một cộng đồng nhưng cuối cùng lại thất bại do khủng hoảng kinh tế và các vấn đề xã hội khác.
Hilbrow, Nam Phi, từng là một thành phố giàu có nhưng khi tầng lớp trung lưu rời đi sau chế độ phân biệt chủng tộc, tình trạng nghèo đói và tội phạm ngày càng trầm trọng.
Chương trình giải phóng khu ổ chuột rộng rãi một thời của Anh đã thất bại trong việc ngăn chặn sự suy thoái của nhiều thành phố, đặc biệt là ở phía bắc, nơi các ngành công nghiệp nhỏ và việc làm biến mất, dẫn đến mất dân cư.
Khi tầng lớp trung lưu da trắng ở Hoa Kỳ dần dần di cư ra các vùng ngoại ô, song song với quá trình đô thị hóa của người Mỹ gốc Phi, sự di cư này đã gây ra sự tương phản rõ rệt giữa sự thịnh vượng và suy tàn của một số thành phố.
Các biện pháp đối phó chính chống lại tình trạng suy thoái đô thị tập trung vào sự can thiệp của nhà nước và thực thi chính sách. Nhiều thành phố đã bắt đầu thực hiện kế hoạch tái tạo đô thị nhằm hồi sinh thành phố bằng cách cải thiện cơ sở hạ tầng và tăng cường chức năng cộng đồng. Các chính sách hướng tới Chủ nghĩa đô thị mới cố gắng tích hợp nhiều không gian dân cư, thương mại và công cộng hơn vào thành phố để đạt được mục đích giảm nghèo và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Ở một số thành phố ở Hoa Kỳ, các chính sách ban đầu về tái tạo đô thị có thể gây ra nhiều vấn đề hơn, nhưng theo thời gian, một số thành phố đã dần phục hồi sau những sai lầm của những chính sách này và bắt đầu thu hút cư dân và đầu tư trở lại.
Suy thoái đô thị là một quá trình phức tạp không chỉ phản ánh những thay đổi về kinh tế và xã hội mà còn khiến chúng ta phải suy nghĩ lại về cách phát triển của các thành phố. Làm thế nào chúng ta có thể ngăn chặn tình trạng suy giảm này xảy ra lần nữa trong quy hoạch đô thị trong tương lai?