Trên khắp thế giới, định nghĩa của mọi người về “tuổi già” và vai trò xã hội của họ rất khác nhau. Dù ở các nước phát triển hay đang phát triển, nhận thức của người cao tuổi đều có những ảnh hưởng tiềm ẩn về văn hóa, xã hội và lịch sử. Bài viết này sẽ khám phá nhiều khía cạnh về cách các nền văn hóa khác nhau định hình nhận thức của người cao tuổi và điều này ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng cuộc sống của họ.
Tuổi già không phải là một giai đoạn sinh học đơn lẻ và độ tuổi được coi là "tuổi già" thay đổi tùy theo nền văn hóa.
Các quốc gia và nền văn hóa khác nhau có những định nghĩa khác nhau về "tuổi già", chủ yếu có thể chia thành định nghĩa chính thức và định nghĩa phân nhóm. Ví dụ, ở các nước phát triển phương Tây, tuổi 65 thường được coi là tuổi nghỉ hưu và thường được coi là dấu hiệu của tuổi già. Tuy nhiên, Liên Hợp Quốc định nghĩa tuổi già là trên 60 tuổi và ở châu Phi cận Sahara con số này là 50 tuổi. Những khác biệt này một phần xuất phát từ sự khác biệt trong nhận thức văn hóa và kỳ vọng về cuộc sống của người cao tuổi.
Ở các nước đang phát triển, mọi người có xu hướng quyết định ai được coi là người cao tuổi dựa trên sự đóng góp và tham gia của họ vào xã hội, thay vì chỉ dựa vào tuổi tác.
Điều kiện sống của người cao tuổi rất đa dạng. Nhiều nghiên cứu chia người lớn tuổi thành các nhóm nhỏ khác nhau: ví dụ trẻ
(60-69 tuổi), trung niên
(70-79 tuổi) và già
(trên 80 tuổi). Sự phân biệt như vậy giúp mô tả chính xác hơn những thay đổi trong cuộc sống và nhu cầu xã hội của các nhóm tuổi khác nhau.
Nhận thức của xã hội về người cao tuổi bị ảnh hưởng sâu sắc bởi văn hóa. Ở một số nền văn hóa, người lớn tuổi được coi là biểu tượng của trí tuệ và được tôn trọng, trong khi ở những nền văn hóa khác, tuổi già có thể gắn liền với sự kém cỏi và thất bại. Điều này phản ánh sự tồn tại của “sự phân biệt tuổi tác” và sự đối xử bất bình đẳng của xã hội đối với người cao tuổi.
Truyền thống xã hội, tình trạng kinh tế và trình độ học vấn đều ảnh hưởng đến thái độ của con người đối với người cao tuổi và gây ra những vấn đề xã hội tương ứng ở các nền văn hóa khác nhau.
Khi chúng ta già đi, sức khỏe tâm thần đã trở thành một vấn đề quan trọng mà người già phải đối mặt. Theo khảo sát, người lớn tuổi thường có tỷ lệ trầm cảm và cô đơn cao hơn. Nhiều người lớn tuổi có thể cảm thấy cô đơn vì mất đi một thành viên trong gia đình hoặc bạn bè. Tuy nhiên, hệ thống hỗ trợ xã hội và sự sẵn có của các dịch vụ sức khỏe tâm thần cũng rất khác nhau giữa các quốc gia. Lấy Nhật Bản làm ví dụ, văn hóa tôn trọng người cao tuổi cho phép người cao tuổi sống ổn định hơn trong xã hội, trong khi một số nước phương Tây lại hỗ trợ người cao tuổi tương đối thiếu thốn.
Nhiều quốc gia đang dần nhận ra sự cần thiết phải cải thiện cuộc sống của người cao tuổi và đưa ra hàng loạt chính sách, dịch vụ xã hội. Ví dụ, thiết kế các cơ sở công cộng không rào cản, các chương trình hỗ trợ cộng đồng và dịch vụ quản lý y tế đều nhằm mục đích cải thiện chất lượng cuộc sống và sự tham gia xã hội của người cao tuổi. Tuy nhiên, hiệu quả của các biện pháp này sẽ khác nhau tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và nền tảng văn hóa của các quốc gia và khu vực.
Khi thế giới già đi, việc hiểu và tôn trọng cách nhìn nhận về người lớn tuổi ở các nền văn hóa khác nhau càng trở nên quan trọng hơn. Chúng ta cần suy nghĩ sâu sắc về cách nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần và chăm sóc xã hội cho người cao tuổi ở các nền văn hóa khác nhau?