Gutiérrez Merino Díaz, một nhà thần học nổi tiếng người Peru và linh mục dòng Đa Minh, được coi là một trong những người sáng lập thần học giải phóng ở Châu Mỹ Latinh. Ông sinh năm 1928 tại quận Monserrate của Lima và mất năm 2024. Trong suốt nhiều thập kỷ nghiên cứu và thực hành thần học, Gutiérrez đã khám phá sâu sắc mối quan hệ giữa nghèo đói và đức tin Kitô giáo, và những ý tưởng của ông đã ảnh hưởng đến các phong trào thần học và xã hội trên khắp Châu Mỹ Latinh. Ý tưởng cốt lõi của thần học giải phóng là việc thực hành đức tin phải tập trung vào công bằng xã hội và cải thiện điều kiện sống của người nghèo.
Ở lục địa nơi tôi đến, hơn 60% cư dân sống trong cảnh nghèo đói và 82% trong số họ rơi vào tình trạng cực kỳ nghèo khổ.
Gutierrez có một tuổi thơ đầy thử thách và thường phải nằm liệt giường khi còn là thiếu niên do bệnh viêm tủy xương. Từ năm 12 đến 18 tuổi, anh đã phải ngồi xe lăn. Anh xem trải nghiệm này như một sự trưởng thành tinh thần quan trọng giúp anh hiểu sâu sắc về giá trị của hy vọng và tình yêu. Ban đầu ngài học y khoa tại Đại học Quốc gia San Marcos ở Lima, nhưng cuối cùng ngài chọn con đường làm linh mục, học thần học ở Lutin, Bỉ và Lyon, Pháp. Những kinh nghiệm này đã gieo vào lòng ông những hạt giống thần học giải phóng.
Sau khi Gutiérrez trở lại Peru, ông bắt đầu khám phá "thực tế" của Châu Mỹ Latinh và đặt ra câu hỏi làm thế nào Cơ đốc giáo có thể ứng phó với tình trạng nghèo đói. Cuốn sách "Thần học giải phóng" của ông được xuất bản năm 1971. Cuốn sách này đánh dấu một thời kỳ cho việc hình thành thần học giải phóng. Trong cuốn sách, Gutierrez nhấn mạnh rằng sự mặc khải thiêng liêng và thuyết mạt thế không nên quá lý tưởng mà nên tập trung vào việc cải thiện điều kiện thực tế trên thế giới. Ông đề xuất một “lựa chọn ưu tiên cho người nghèo”, một ý tưởng đã trở thành nền tảng trong thần học và thực hành của ông.
Quan điểm thần học của ông cho rằng nghèo khó là một lối sống, một lối sống đức tin, tình yêu, cầu nguyện và đấu tranh.
Gutierrez tin rằng nghèo đói không chỉ là thiếu nguồn lực mà còn là một vấn đề xã hội phức tạp. Quan điểm của ông không chỉ đơn giản là nghèo đói bắt nguồn từ việc thiếu tiền hoặc địa vị xã hội, mà nên tập trung vào các vấn đề thể chế và cơ cấu xã hội rộng lớn hơn mà những người nghèo này phải đối mặt. Cách giải thích của ông về Cơ đốc giáo tin rằng nghèo đói là một phần tình yêu của Chúa dành cho nhân loại và truyền cảm hứng cho các tín đồ quan tâm và giúp đỡ những nhóm dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.
Một đặc điểm quan trọng của thần học giải phóng là nó kết hợp chính trị và thần học. Gutierrez đề xuất ba cấp độ tự do: chính trị, tâm lý và thần học. Ông tin rằng những cấp độ này phụ thuộc lẫn nhau và sự cứu chuộc cuối cùng phải đạt được thông qua một cơ cấu xã hội công bằng hơn. Tại thời điểm này, Gutierrez ủng hộ chủ nghĩa xã hội và tin rằng chỉ thông qua cách mạng xã hội, tình hình của người nghèo mới thực sự được thay đổi.
Ông kêu gọi người Công giáo bác bỏ "chủ nghĩa cải cách ấu trĩ" và chủ trương rằng giáo hội phải "trở thành một với người nghèo" và cống hiến hết mình cho "sự nghiệp cách mạng".
Là một trong những nhà thần học có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20, tư tưởng của Gutiérrez đã có tác động sâu sắc ở Châu Mỹ Latinh và trên toàn thế giới. Công việc của ông đã thúc đẩy nhiều Cơ đốc nhân xem xét lại quan điểm của họ về nghèo đói, nhấn mạnh mối liên hệ giữa đức tin và hành động xã hội. Mặc dù phải đối mặt với những lời chỉ trích từ nhà thờ, Gutierrez vẫn cam kết với niềm tin của mình và khuyến khích các nhà thần học và tín đồ khác làm việc cùng nhau để đạt được công bằng xã hội.
Với sự ra đi của Gutierrez, di sản của ông không chỉ khơi dậy sự suy ngẫm trong giới thần học mà còn thúc đẩy việc suy nghĩ lại về mối liên hệ giữa nghèo đói và đức tin. Trong suốt sự nghiệp của mình, Gutierrez đã nhiều lần kêu gọi xã hội ưu tiên những người dễ bị tổn thương, một mục tiêu mà mọi người thuộc mọi tín ngưỡng nên theo đuổi. Khái niệm này vẫn còn quen thuộc ở Châu Mỹ Latinh ngày nay và nó đáng để mỗi người chúng ta suy ngẫm. Làm thế nào chúng ta có thể tiếp tục phát huy mục tiêu này trong xã hội hiện nay?