Language
Country/Area
No result found
Nghịch lý Bernoulli: Giá trị kỳ vọng vô hạn thách thức tư duy kinh tế của chúng ta như thế nào?
Trong thế giới kinh tế, giả thuyết về tiện ích kỳ vọng là nền tảng của nhiều lý thuyết cố gắng mô tả bằng toán học cách người ra quyết định hành xử khi đối mặt với sự không chắc chắn. Giả thuyết về tiện ích mong đợi cho rằng các tác nhân lý trí sẽ chọn phương án tối đa hóa tiện ích của họ, trong đó tiện ích thể hiện sự hài lòng chủ quan của họ với các lựa chọn khác nhau. Tuy nhiên, lý thuyết này có vẻ không chính xác khi đối mặt với một số dữ liệu thực nghiệm tâm lý. Vào thời điểm này, nghịch lý Bernoulli đã khơi dậy tư duy mới và thách thức các lý thuyết kinh tế lâu đời.
Có lẽ đôi khi, những gì chúng ta nghĩ là lý trí thực ra chỉ là một phán đoán chủ quan?
Nghịch lý Bernoulli bắt nguồn từ nghịch lý St. Petersburg của ông, được ông đề xuất vào năm 1713, trong đó nêu rằng sự xuất hiện của các giá trị kỳ vọng vô hạn trong một số cược nhất định khiến người ta khó hiểu tại sao mọi người vẫn chọn không tham gia vào các cược này. Điều này đã thúc đẩy chúng ta xem xét lại lý thuyết tiện ích kỳ vọng và đánh giá lại mối quan hệ giữa rủi ro và tiện ích.
Bernoulli tin rằng mức tăng tiện ích không nên tuyến tính đối với con người và ông đề xuất nên sử dụng một hàm tiện ích phi tuyến tính để thay thế giá trị tiền tệ dự kiến. Quan điểm này ngụ ý rằng đối với một người đã giàu có, lợi ích của số tiền kiếm thêm sẽ ít hơn nhiều so với một người nghèo. Ông nhấn mạnh thêm rằng tiện ích mà cá nhân đạt được có tiện ích cận biên giảm dần, nghĩa là khi mức độ giàu có tăng lên, tiện ích bổ sung cảm thấy sẽ giảm xuống.
Trong tâm trí của một người chơi cờ bạc, điều họ theo đuổi không phải là lợi nhuận tiền tệ mong đợi mà là kỳ vọng về mặt đạo đức đạt được.
Trong bối cảnh này, lý thuyết tiện ích do Bernoulli đưa ra không chỉ chiếm một vị trí quan trọng trong kinh tế toán học mà còn cung cấp cho chúng ta một khuôn khổ ra quyết định tinh vi hơn là chỉ sử dụng các giá trị kỳ vọng. Lý thuyết này đã truyền cảm hứng cho nhiều quan điểm kinh tế mới nổi, đặc biệt là trong tâm lý xã hội và kinh tế học hành vi.
Với đề xuất về định lý biểu diễn Ramsey của Frank Ramsey vào năm 1926, cộng đồng kinh tế tiếp tục khám phá cách đưa tính chủ quan và sự không chắc chắn vào quá trình ra quyết định. Ramsey tin rằng việc hiểu được lựa chọn và sở thích của mỗi cá nhân có thể giúp chúng ta dự đoán hành vi của họ. Điều này đã thiết lập một mô hình tâm lý cho các nhà khoa học đằng sau những lựa chọn cá nhân và quan trọng hơn là đã sửa đổi sự hiểu biết truyền thống về những lựa chọn hợp lý.
Vào những năm 1950, nhà thống kê người Mỹ Leonard Savage đã đề xuất một loạt các tiên đề để giải quyết vấn đề dự đoán tiện ích và thiết lập một khuôn khổ hoàn thiện hơn, cho phép chúng ta có cơ sở lý thuyết trong những tình huống không chắc chắn để đưa ra lựa chọn. Lý thuyết của ông dựa trên những lựa chọn có thể quan sát được, tích hợp tiện ích chủ quan với sở thích nhận thức của cá nhân và tiếp tục hình thành nên một trong những nền tảng của kinh tế học hành vi hiện đại.
Chúng ta trung lập đối với sự không chắc chắn và hành vi có thể quan sát được là đủ để dự đoán kết quả trong tương lai?
Đối với nhiều người, khái niệm về tiện ích và giá trị kỳ vọng đã ăn sâu vào tâm trí họ, nhưng khi lý thuyết được đào sâu hơn, chúng ta thấy rằng nhiều điều đã biết và được coi là hiển nhiên thực ra lại đầy rẫy sự không chắc chắn. Tương tự như vậy, những người khác nhau sẽ có sở thích rủi ro và nhận thức khác nhau về cùng một sự kiện. Điều này đưa chúng ta đến một cuộc thảo luận quan trọng trong kinh tế học hành vi: sở thích của các tác nhân ảnh hưởng đến sự lựa chọn tập thể như thế nào?
Theo thời gian, nhiều lý thuyết mới đã xuất hiện trong cộng đồng kinh tế để giải thích và mở rộng giả thuyết tiện ích kỳ vọng, chẳng hạn như lý thuyết triển vọng và lý thuyết hợp lý hạn chế, nhằm mục đích thu hẹp khoảng cách giữa hành vi con người và lý thuyết kinh tế. Sự phát triển của những khái niệm này đã mang lại cho chúng ta sự hiểu biết sâu sắc và sắc thái hơn về quá trình ra quyết định kinh tế.
Vì vậy, khi mọi người bận rộn đưa ra quyết định tiêu dùng và đầu tư, có lẽ họ nên dừng lại và suy nghĩ xem đó là tiền hay khoảnh khắc giúp đỡ người khác. Liệu động lực tâm lý và hành vi sâu xa hơn đằng sau những lựa chọn có vẻ hợp lý có thực sự ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta không? ?
