Trên máy bay quân sự, ghế phóng là hệ thống quan trọng được thiết kế để giải cứu phi công hoặc các thành viên phi hành đoàn khác trong trường hợp khẩn cấp. Hệ thống này sử dụng thiết bị nổ hoặc thiết bị đẩy tên lửa để đẩy ghế và phi công ra khỏi máy bay, sau đó ghế sẽ mở dù.
Lịch sử của ghế phóngKhái niệm về ghế phóng xuất hiện vào năm 1910 khi một hành khách cố gắng thoát hiểm bằng lò xo. Đến năm 1916, nhà phát minh dù lượn đầu tiên là Everard Calthrop đã được cấp bằng sáng chế cho ghế phóng sử dụng khí nén. Thiết kế được cải tiến theo thời gian, đặc biệt là trong Thế chiến II, khi những chiếc ghế phóng đầu tiên được Heinkel và SAAB phát triển độc lập.
"Ghế phóng không chỉ là công cụ thoát hiểm mà còn là hy vọng sống sót của phi công."
Heinkel He 280 trở thành máy bay đầu tiên được trang bị ghế phóng vào năm 1940, và vào năm 1942, máy bay chiến đấu đêm Heinkel He 219 Uhu trở thành máy bay chiến đấu đầu tiên cho phép phi hành đoàn sử dụng ghế phóng. Khi tốc độ máy bay tăng lên, các phương pháp thoát hiểm thủ công truyền thống ngày càng trở nên khó khăn hơn, do đó nhu cầu về ghế phóng cũng tăng lên.
Cùng với sự tiến bộ của thời đại, thiết kế ghế phóng ngày càng trở nên tiên tiến hơn. Vào những năm 1960, khi tốc độ máy bay vượt qua rào cản âm thanh, hệ thống máy phóng truyền thống không còn đáp ứng được nhu cầu nữa. Kết quả là, ghế phóng chạy bằng tên lửa bắt đầu xuất hiện, chẳng hạn như Convair F-102 Delta Dagger, đây là máy bay đầu tiên được trang bị ghế phóng bằng tên lửa.
Thiết kế này không chỉ có thể sử dụng ở độ cao thấp hoặc tốc độ thấp mà còn đảm bảo an toàn cho phi công trong những tình huống khắc nghiệt, chẳng hạn như bay tốc độ cao hoặc bay gần mặt đất.
"Việc hiện đại hóa ghế phóng cho phép phi công sống sót qua cuộc khủng hoảng mà nó được thiết kế để ứng phó."
Mục đích chính của ghế phóng là bảo vệ mạng sống của phi công. Khi phi công phóng ra ngoài, anh ta có thể chịu lực gia tốc lên tới 12 đến 14 g, một số thiết kế đầu tiên của Liên Xô có thể chịu lực gia tốc lên tới 20 đến 22 g. Những lực như vậy có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả gãy xương nén cột sống.
Ví dụ, trong trường hợp phóng ra ngoài ở độ cao lớn mà không có bất kỳ tình huống nào có thể kiểm soát được, hiệu suất của NPP Zvezda K-36 đã được chứng minh đầy đủ. Máy bay được thiết kế chú trọng đến sự an toàn của phi công, cả ở tốc độ cao và trong điều kiện khắc nghiệt, và có thể phóng ra khỏi mặt nước thành công, một trường hợp rất hiếm gặp.
Hệ thống ghế phóng hiện đại thường bao gồm hai giai đoạn: đầu tiên, nắp máy bay được mở ra, sau đó ghế và phi công được phóng ra khỏi cabin. Khi Ghế phóng Advanced Concept Model 2 (ACES II) đang hoạt động, hai hành động này có thể được kết hợp thành một hoạt động duy nhất, giúp tăng tốc độ và hiệu quả thoát khỏi cabin.
Ghế phóng Zero-Zero"Bất kể công nghệ có phát triển thế nào, an toàn bay vẫn luôn là ưu tiên hàng đầu trong thiết kế ghế phóng."
Tính năng Ghế phóng Zero-Zero được thiết kế để phóng an toàn ở độ cao thấp và điều kiện tốc độ thấp. Mục đích của công nghệ này là cho phép phi công thoát hiểm an toàn trong trường hợp xảy ra tai nạn ở độ cao thấp hoặc trên mặt đất, điều này rất quan trọng trong các nhiệm vụ bay. Sự cải tiến này không chỉ cải thiện độ tin cậy của ghế phóng mà còn giảm thiểu nguy cơ gây hại cho phi công.
Mặc dù công nghệ ghế phóng đã khá hoàn thiện nhưng vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức và vẫn còn nhiều chỗ cần cải thiện. Đối mặt với tốc độ bay ngày càng tăng và những thách thức kỹ thuật, ghế phóng trong tương lai có thể được thiết kế thông minh và tự động hơn.
Cuối cùng, ghế phóng không chỉ là công nghệ quan trọng đối với ngành hàng không quân sự mà mỗi đột phá công nghệ còn cứu được vô số sinh mạng. Trong tương lai, khi công nghệ phát triển, thiết kế của ghế phóng sẽ tiếp tục cải tiến theo sự tiến bộ của công nghệ hàng không. Chúng ta không thể không tự hỏi, với sự tiến bộ của công nghệ, nhân loại sẽ phải đối mặt với những thách thức và cơ hội mới nào trong lĩnh vực an toàn bay?